جولانی، حملات اسرائیل و دلایل سکوت اردوغان

خبرگزاری مهر، گروه بین‌الملل: حملات گسترده رژیم صهیونیستی به دمشق و دیگر مناطق سوریه، بازتاب گسترده‌ای در رسانه و روزنامه‌های ترکیه پیدا کرده است. بسیاری از روزنامه‌های امروز آنکارا، در عکس و تیتر صفحه اول، با عبارتی مانند «حمله اسرائیلِ قاتل به شام» و «قاتل، جنگ را به سوریه منتقل کرد» به این حملات واکنش نشان دادند. روزنامه‌ی «ترکیه گازته» نزدیک به حزب حاکم نیز از قول احمد الشرع، سرکرده تروریست‌های حاکم بر سوریه مدعی شدند که او کشورش را ترک نکرده و همچنان در پایتخت مانده است. اما رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه، موضع قاطعانه‌ای اتخاذ نکرده و ترجیح داده که بیشتر درباره‌ی اهمیت توافقنامه‌های اقتصادی جدیدی صحبت کند که با رئیس امارات متحده عربی امضا کرده است.

احمد داوود اوغلو، رهبر حزب آینده و نخست وزیر اسبق ترکیه، اولین سیاستمدار از صف مخالفین اردوغان است که به حملات رژیم صهیونیستی علیه سوریه واکنش نشان داده و با اشاره به رویدادهای سویدا تحریک گروه‌های قومی و فرقه‌ای را خطرناک دانست. داوود اوغلو بر این باور است که تقسیم سوریه به مناطق سنّی، علوی، کُرد و دروزی، مهمترین هدف نتانیاهو در سوریه است و او، از اهداف استعماری کلاسیک فرانسه، الگوبرداری کرده است. داوود اوغلو با ارائه پیشنهاد استراتژی هشت ماده‌ای برای آنکارا، خواستار آن شده که حاکمیت سوریه اولویت امنیتی ترکیه باشد و همچنین گفتگوی صریح با آمریکا، حمایت از صلح، میانجیگری جنبلاط، مخالفت با شبه نظامیان کُرد موسوم به قسد یا نیروهای سوریه دموکراتیک و تأسیس ارتش ملی، در اولویت قرار بگیرد.

انفعال در ریاست جمهوری، واکنش در پارلمان

ارزیابی مواضع ترکیه درباره حملات رژیم صهیونیستی به سوریه، نشان دهنده نوعی تقسیم کار است. به این معنی که ظاهراً رجب طیب اردوغان در مقام رئیس جمهور و رهبر حزب عدالت و توسعه، برای اتخاذ یک موضع قاطعانه در برابر نتانیاهو ملاحظات خاصی دارد. ولی به منظور پاسخ دادن به افکار عمومی محافظه کاران در داخل ترکیه و همچنین با هدف مدیریت تبلیغات رسانه‌ای در جهان اسلام، از پارلمان خواسته تا درباره‌ی این موضوع، واکنش محدودی داشته باشد. به همین خاطر، نعمان کورتولموش از افراد نزدیک به اردوغان و رئیس پارلمان، یک طرح پیشنهادی را به نمایندگان پارلمان ارائه داد. این طرح، حملات رژیم صهیونیستی علیه دمشق، را «نفرت‌انگیز» توصیف کرده و آن را محکوم کرده است. در این متن تأکید شده که «ترکیه در کنار مردم سوریه ایستاده و این حملات غیرقابل قبول» است.

در یادداشتی که در صحن علنی پارلمان ترکیه تصویب شده، از عبارات زیر استفاده شده است: «اسرائیل با زیر پا گذاشتن منشور سازمان ملل متحد، تعهد مشترک جامعه بین‌المللی، و قواعد و اصول حقوق بین‌الملل، تمامیت ارضی سوریه را نقض کرده و در عین حال، ذهن جهانیان را درباره نسل‌کشی فلسطینیان، منحرف می‌کند. این حملات با هدف بی‌ثبات کردن سوریه و منطقه انجام شده و سکوت و انفعال جامعه بین‌المللی، اسرائیل را جسورتر می‌کند». در بیانیه به این نیز اشاره شده که پارلمان ترکیه از تمامیت ارضی و حاکمیت سوریه حمایت می‌کند. نکته‌ی شایان توجه اینجاست که حزب دموکراسی و برابری خلق‌ها (دمپارتی) وابسته به اوجالان، رأی ممتنع داد و با دیگر احزاب ترکیه همراهی نکرد.

اقدامات دوسویه وزیر امور خارجه ترکیه

هاکان فیدان وزیر امور خارجه و رئیس پیشین سرویس اطلاعاتی میت ترکیه، به عنوان یکی از معماران اصلی طرحی شناخته می‌شود که منجر به قدرت گرفتن احمد الشرع و هیأت التحریر الشام در دمشق شد. اقدامات فیدان نشان داده که او در حال حاضر، نوعی از نمایش دیپلماتیک دوسویه را پیش می‌برد تا از یک سو، ترکیه را به عنوان حامی مردم غزه در جهان نشان دهد و از دیگر سو، در پشت پرده با همراهی آمریکا، قطر و دیگران، نتانیاهو را برای توقف حملات، اقناع کند.

در جلسه اضطراری شورای امنیت سازمان ملل متحد که در آن وضعیت انسانی در غزه مورد بحث قرار گرفت، فیدان اعلام کرد: «حملات کورکورانه اسرائیل علیه غیرنظامیان فلسطینی، نسل‌کشی محسوب می‌شود و بیش از ۲ میلیون نفر در نوار غزه در معرض رنج وصف‌ناپذیری قرار دارند. چرا که حتی به نقاط توزیع کمک‌های غذایی حمله می‌شود. واقعیت این است که در غزه، گرسنگی به عنوان سلاح جنگی مورد استفاده قرار می‌گیرد و پس از ۸۰ سال، جهان بار دیگر شاهد سربرآوردن اردوگاه‌های کار اجباری است».

فیدان در ادامه، جنایات رژیم صهیونیستی در دیگر حوزه‌های جغرافیایی از جمله لبنان، ایران و سوریه را مهم برشمرده و گفت: «اکنون، این حقیقت باید برای همه ما روشن شده باشد که اسرائیل صلح نمی‌خواهد و به دنبال ثبات هم نیست». این اظهارات وزیر امور خارجه ترکیه در حالی در رسانه‌های ترکیه و منطقه انتشار یافته که بر اساس گزارش العربیه، فیدان از طریق سرویس اطلاعاتی میت، پیام آنکارا درباره حملات را به موساد منتقل کرده و مذاکرات او با وزرای امور خارجه عربستان سعودی، قطر، سوریه و همچنین رایزنی با تام باراک، فرستاده ویژه آمریکا در سوریه، ادامه دارد. بنابراین می‌توان به وضوح دید که فیدان در بخش آشکار صحنه، جنایات نتانیاهو در غزه را محکوم می‌کند. اما در پشت پرده، نیازی به واسطه نیست و روابط موساد و میت همچنان جاری است و هاکان فیدان به دنبال آن است که در وضعیت آشوب زده فعلی، نه با رویکرد قاطعانه، بلکه با مماشات و عمل‌گرایی با اسرائیل برخورد کند.

اولویت‌های ترکیه در سوریه کدامند؟

طی چند ماه گذشته و با آغاز فعالیت تام باراک به عنوان فرستاده ویژه‌ی ترامپ در سوریه که در عین حال سفارت آمریکا در آنکارا بر عهده او گذاشته شده، تغییراتی عینی در روابط آمریکا و ترکیه به وجود آمده است. این تغییرات، نشان دهنده رضایت کامل اردوغان از عملکرد فرستاده‌ی ویژه‌ی ترامپ در سوریه است. چرا که او روابط گرمی با احمد الشرع برقرار کرده و در مورد وضعیت شبه نظامیان کُرد شمال سوریه نیز، با عباراتی اظهار نظر کرده که مطابق با خواسته‌های آنکارا است. باراک، نخستین مقام آمریکایی است که رسماً اذعان کرده میلیشاهای موسوم به «نیروهای سوریه دموکراتیک» (SDF) امتداد تشکیلاتی پ.ک. ک هستند و هر چه زودتر باید در صفوف ارتش تحت امر احمد الشرع، ادغام شوند. بنابراین تا اینجای کار، دو اولویت مهم ترکیه در سوریه، عبارتند از ۱- حفظ قدرت در دست جولانی و رفقای او. ۲. محدودسازی تحرکات کُردهای وابسته به پ.ک. ک.

تلاش برای در اختیار گرفتن کل بازار مصرف سوریه و در عین حال، فعالیت پیمانکاران ترکیه در قراردادهای چند میلیارد دلاری بازسازی زیرساخت‌ها، از اهداف مهم دیگر ترکیه است. دیگر اولویت مهم ترکیه در سوریه را باید در موضوع انرژی، ارزیابی کرد. طی هفته‌های گذشته، با رایزنی دیپلمات‌های ترکیه، احمد الشرع در باکو با الهام علی‌اف رئیس جمهور جمهوری آذربایجان دیدار کرد و مقدمات اولیه برای صادرات گاز از باکو به سوریه و از طریق ترکیه، مورد توافق قرار گرفته است. همچنین، مقامات ترکیه ابایی از طرح این موضوع ندارند که در مدیترانه شرقی، برای ایجاد یک خط لوله‌ی گاز طبیعی از سرزمین‌های اشغالی به طرف اروپا در حال تلاش هستند و موفقیت این پروژه، مستلزم آن است که آنکارا هیچگاه به شکل قاطعانه علیه رژیم صهیونیستی موضع‌گیری نکند و در بیان اعتراضات خود نیز، با آمریکا هماهنگ باشد. مرور اهداف و اولویت‌های بالا، نشان می‌دهد که دولت اردوغان، عملاً خود را در شرایطی ویژه قرار داده و نمی‌تواند به شکل قدرتمندانه و قاطعانه در برابر نتانیاهو موضع بگیرد.

با مرور وقایع سالیان اخیر، می‌توان دید که ترکیه در قبال تحولات منطقه‌ای، در برخی پرونده‌ها به شکلی قاطعانه وارد صحنه شده و حتی از مداخله و اعمال قدرت نظامی هم استفاده کرده است. به عنوان مثال، شبه نظامیان تحت حمایت ترکیه به دستور اردوغان در لیبی در برابر خلیفه حفتر جنگیدند و حتی بخشی از افسران امنیتی ترکیه نیز در آن کشور جان خود را از دست دادند. در جریان جنگ قره باغ نیز اردوغان ابایی از حمایت نظامی نداشت و در بحران سوریه نیز، نه تنها نزدیک به دویست هزار نفر از نیروهای افراطی را تسلیح کرد، بلکه بخش‌هایی از سوریه از جمله مناطق غرب فرات را اشغال کرد. اما شواهد نشان می‌دهد، در هر پرونده‌ای که پای آمریکا و رژیم صهیونیستی در میان باشد، ترکیه ترجیح می‌دهد جنگ را صرفاً در میدان رسانه و انتشار پیام‌های توئیتری پیش ببرد.