رازهای نگهداری گیربکس خودرو در جهنم تابستان

گرمای شدید تابستان می تواند فشار مضاعفی بر تمام اجزای خودرو، به خصوص سیستم انتقال قدرت (گیربکس)، وارد کند. استفاده نادرست در این شرایط می تواند منجر به داغ شدن بیش از حد، استهلاک سریع قطعات و هزینه های سنگین تعمیرات شود. در این مقاله به صورت تخصصی به نحوه استفاده صحیح از انواع گیربکس های اتوماتیک رایج در بازار ایران (به ویژه خودروهای چینی مانند تیگو، فونیکس، جک، ام وی ام و...) در روزهای گرم می پردازیم.

نسخه صوتی گزارش:

درک تفاوت گیربکس ها: چرا گرما برای برخی بدتر است؟

گیربکس های دارای کلاچ خشک (Dry DCT & AMT): آسیب پذیرترین نوع در برابر گرما. کلاچ ها با هوا خنک می شوند و در ترافیک سنگین و حرکت های مداوم، به سرعت داغ می کنند.

گیربکس های دارای کلاچ تر (Wet DCT): بسیار مقاوم تر از نوع خشک. کلاچ ها در یک حمام روغن قرار دارند که وظیفه خنک کاری را بر عهده دارد. با این حال، گرمای شدید می تواند کیفیت روغن را کاهش دهد.

گیربکس های پیوسته متغیر (CVT): دشمن اصلی این گیربکس ها، داغ شدن روغن مخصوص آن هاست. گرمای بیش از حد باعث کاهش غلظت روغن و لغزش تسمه یا زنجیر فلزی شده و به مرور باعث آسیب جدی می شود.

بخش اول: گیربکس دوکلاچه خشک (Dry DCT)

این نوع گیربکس به دلیل تولید حرارت بالا در کلاچ ها، بیشترین حساسیت را به رانندگی در ترافیک گرم تابستان دارد.

خودروهای نمونه در ایران: چری آریزو ۵ (مدل های اولیه)، چری تیگو ۵ (مدل های اولیه)، جک S۵ (اتوماتیک)، برخی مدل های هایما S۷.

دشمن شماره یک: حرکت "سانتی متری" در ترافیک

اشتباه: رها کردن آرام ترمز و اجازه دادن به خودرو برای خزیدن (Creeping) به جلو به صورت مداوم. این کار باعث درگیری و رها شدن مداوم کلاچ و تولید حرارت شدید می شود.

صحیح: فاصله خود را با خودروی جلویی کمی بیشتر کنید. اجازه دهید فضای کافی ایجاد شود، سپس با یک گاز ملایم و قطعی حرکت کنید و دوباره متوقف شوید. به جای ۱۰ حرکت کوچک، ۱ حرکت بزرگ انجام دهید.

توقف های بیش از ۱۰-۱۵ ثانیه:

اشتباه: نگه داشتن خودرو در حالت D (درایو) با استفاده از ترمز در پشت چراغ قرمز یا ترافیک سنگین. در این حالت، کلاچ همچنان در آستانه درگیری قرار دارد و حرارت تولید می کند.

صحیح: برای توقف های طولانی، حتماً گیربکس را در حالت خلاص (N) قرار دهید و ترمز دستی (یا ترمز پارک برقی) را فعال کنید. این کار کلاچ ها را کاملاً آزاد کرده و به آن ها فرصت خنک شدن می دهد.

شروع حرکت در سربالایی:

اشتباه: نگه داشتن خودرو در سربالایی با استفاده از پدال گاز. این کار فشار و حرارت وحشتناکی به صفحات کلاچ وارد می کند.

صحیح: از سیستم اتوهلد (Auto Hold) اگر موجود است، استفاده کنید. در غیر این صورت، از ترمز دستی کمک بگیرید؛ با یک دست ترمز دستی را نگه داشته و با فشار دادن پدال گاز، همزمان ترمز دستی را رها کنید (دقیقاً مانند خودروی دنده ای).

توجه به هشدارها:

اگر چراغ هشدار دمای گیربکس (معمولاً به شکل یک چرخ دنده با دماسنج) روشن شد، بلافاصله در یک محل امن توقف کنید. خودرو را در حالت خلاص (N) یا پارک (P) قرار دهید اما موتور را خاموش نکنید. اجازه دهید موتور روشن بماند تا فن ها به خنک شدن مجموعه گیربکس کمک کنند. حداقل ۱۰-۱۵ دقیقه صبر کنید تا چراغ هشدار خاموش شود.

بخش دوم: گیربکس دوکلاچه تَر (Wet DCT)

این گیربکس ها به مراتب عملکرد بهتری در گرما دارند اما بی توجهی به آن ها نیز می تواند منجر به کاهش عمر روغن و استهلاک شود.

خودروهای نمونه در ایران: خانواده فونیکس (تیگو ۸ پرو، تیگو ۸ پرومکس، FX، آریزو ۶ جی تی)، لاماری ایما، KMC K۷.

استفاده از روغن مناسب:

روغن، حیاتی ترین عنصر: حساسیت این گیربکس ها به کیفیت و زمان تعویض روغن بسیار بالاست. گرمای تابستان عمر روغن را کاهش می دهد. حتماً روغن گیربکس را طبق کیلومتر توصیه شده توسط سازنده (و حتی کمی زودتر در صورت استفاده مداوم در مناطق گرم و پرترافیک) و فقط با نوع روغن مشخص شده توسط کارخانه تعویض کنید. استفاده از روغن نامناسب آسیب جدی به همراه دارد.

ترافیک و توقف های طولانی:

گرچه این گیربکس ها مقاومت بیشتری دارند، اما عادت خلاص کردن گیربکس (رفتن به حالت N) در توقف های طولانی (بیش از ۳۰ ثانیه) همچنان یک تمرین خوب برای کاهش فشار و حرارت داخلی است.

رانندگی پرشتاب:

از لانچ کنترل (Launch Control) و شتاب گیری های ناگهانی مکرر در هوای گرم خودداری کنید. این کار دمای روغن را به شدت بالا می برد.

بخش سوم: گیربکس پیوسته متغیر (CVT)

این گیربکس ها به جای چرخ دنده از یک تسمه (یا زنجیر) و دو پولی استفاده می کنند. عملکرد نرمی دارند اما به حرارت و فشار ناگهانی حساس هستند.

خودروهای نمونه در ایران: اکثر محصولات مدیران خودرو (X۲۲ پرو، X۳۳، X۵۵ پرو، آریزو ۶ پرو، تیگو ۷ پرو)، فونیکس FX (نسخه اکسلنت)، بسیاری از خودروهای دیگر.

شروع حرکت و شتابگیری:

اشتباه: "تیک آف" کردن و فشار ناگهانی و شدید پدال گاز از حالت سکون. این کار بیشترین فشار را به تسمه و پولی ها وارد کرده و می تواند باعث لغزش و آسیب به آن ها شود.

صحیح: شتاب گیری را به صورت نرم و پیوسته آغاز کنید. اجازه دهید گیربکس به آرامی دور بگیرد.

روغن، از نان شب واجب تر:

روغن گیربکس CVT یک سیال مهندسی شده بسیار خاص است. گرمای تابستان به سرعت کیفیت آن را از بین می برد. تعویض روغن گیربکس CVT را در زمان مقرر (معمولاً بین ۴۰ تا ۶۰ هزار کیلومتر) با روغن اورجینال و مشخص شده توسط سازنده انجام دهید. هرگز از روغن های دیگر یا "مشابه" استفاده نکنید. این کار مرگ گیربکس شما را رقم می زند.

سربالایی های طولانی و حمل بار:

در رانندگی طولانی در جاده های کوهستانی یا هنگام حمل بار سنگین، فشار روی گیربکس CVT افزایش می یابد. اگر احساس کردید خودرو دچار "لرزش" یا کاهش کشش شده، ممکن است به دلیل داغ شدن روغن باشد. در این حالت کنار زده و اجازه دهید گیربکس خنک شود.

بخش چهارم: گیربکس تک کلاچه (AMT)

این گیربکس در واقع یک گیربکس دنده ای است که عمل کلاچ گیری و تعویض دنده در آن توسط یک ربات انجام می شود. تمام معایب گیربکس دوکلاچه خشک را به شکل شدیدتری دارد.

خودروهای نمونه در ایران: برخی مدل های پژو ۲۰۷ اتوماتیک، برلیانس سری H۲۰۰، ام وی ام ۱۱۰s.

نحوه استفاده صحیح:

تمام نکات مربوط به گیربکس دوکلاچه خشک را با وسواس بیشتری برای این نوع گیربکس رعایت کنید.

حرکت سانتی متری مطلقاً ممنوع.

خلاص کردن در توقف ها ضروری است.

استفاده از ترمز دستی در سربالایی الزامی است.

برای تعویض دنده نرم تر و کاهش استهلاک، هنگام تعویض دنده ها (که معمولاً با یک مکث همراه است) لحظه ای پای خود را از روی پدال گاز بردارید، درست مانند رانندگی با خودروی دنده ای.

کلام آخر

گرمای تابستان، دشمن نامرئی گیربکس‌های حساس مخصوصا خودروهای چینی بازار ایران است. اگر با دقت و طبق این نکات رانندگی کنید، طول عمر گیربکس شما تا چند برابر افزایش پیدا می‌کند و هزینه‌های تعمیرات میلیونی هم سراغتان نمی‌آید.