اسرائیل، این کشور کوچک یهودی که تقریباً هماندازهٔ ایالت نیوجرسی است، پس از سهچهارم قرن جنگیدن با همسایگان متخاصم دشمنانش را تقریباً از میان برده است، از حزبالله در لبنان گرفته تا حماس در نوار غزه، حوثیها در یمن و حتی خود ایران که از همهٔ آنها پشتیبانی میکرد.
روزنامه نیویورک تایمز در تحلیلی مینویسد نمایش قدرت عریان برای اسرائیل این امکان را فراهم کرد که برای نخستین بار از زمان تأسیسش در سال ۱۹۴۸ آیندهای عمدتاً عاری از تهدیدهای فوری داشته باشد. این روزنامه مینویسد خطر ایران هستهای کاهش یافته یا شاید حتی از بین رفته است؛ اسرائیل روابطی باثبات، هرچند نه بدون تنش، با کشورهای عربی خلیج فارس دارد و بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، شراکت خود را با رئیسجمهور دونالد ترامپ تحکیم کرده است.
به گفتهٔ ژنرال بازنشسته یعقوب عمیدرور، که مشاور ارشد پیشین نتانیاهو بوده، واقعیت جدید در اسرائیل این است که مناطقی که زمانی تحت تهدید دائمی از سوی لبنان، سوریه یا غزه بودند «امنتر از منهتن خواهند بود.»
به اینستاگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
اما به چه بهایی؟
پاسخ نظامی سرسختانه و بیپروای نتانیاهو به حملهٔ حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، که ۱۲۰۰ کشته و ۲۵۰ گروگان بر جای گذاشت، باعث شده اسرائیل در نگاه بسیاری به دولتی منفور تبدیل شود، رهبریاش به نسلکشی و جنایت جنگی متهم گردد و از سوی برخی رهبران جهانی مورد نفرت واقع شود. در نظرسنجیهای جهانی، بیشتر مردم دیدگاهی منفی نسبت به اسرائیل دارند.
در غزه، جنگ علیه حماس تلفات فاجعهباری به بار آورده است: دهها هزار کشته، بیش از یک میلیون آواره و گرسنه، و بخش اعظم این منطقه به تلی از ویرانه تبدیل شده. فقر و ناامیدی فراگیر است.
صدها سرباز اسرائیلی نیز کشته شدهاند و مقامها باور دارند حدود ۲۰ گروگان زنده هنوز پس از ۶۳۱ روز در تونلهای حماس زندانی هستند.
اقدامات اسرائیل، اجماع دوجناحی محکم در آمریکا برای دفاع از اسرائیل را در هم شکسته است. اکنون حمایت از این کشور به موضوعی بهشدت مناقشهبرانگیز در کنگره، سوژهٔ بحثهای خشمگینانه و اعتراضات در دانشگاهها و محرک افزایش حوادث یهودستیزانه در آمریکا و جهان تبدیل شده است.
فضای سیاسی بهشدت قطبی شده. بسیاری از حامیان اسرائیل هرگونه انتقاد را نفرت یهودستیزانه مینامند، در حالی که مخالفان سیاستهای اسرائیل میگویند اجازه نخواهند داد با چنین برچسبی آنها را ساکت کنند.
در داخل خود اسرائیل، تصمیم برای اولویت دادن به پیروزیهای نظامی بر بازگرداندن گروگانها، بسیاری را عمیقاً آزرده است و این خشونت، حسننیت متحدان و همسایگان این کشور را تحت فشار گذاشته است.
با این حال، بسیاری از اسرائیلیها از چشمانداز آیندهای استقبال میکنند که در آن دیگر با دشمنان مسلح و مصمم به نابودیشان محاصره نباشند، حتی اگر این به معنای دیده شدن به شکلی منفی در نگاه جهانیان باشد.
در سال ۱۹۸۱، مناخم بگین، نخستوزیر وقت اسرائیل به اسرائیلیها توصیه کرد «هیچگاه صبر نکنند ببینند دنیا چه فکر میکند یا چه میگوید.» او به گروهی از یهودیان آمریکایی گفت: «دنیا شاید یهودی جنگجو را دوست نداشته باشد، اما مجبور است او را به حساب بیاورد.»
اما ۲۰ ماه جنگ در همهٔ جبههها تبعاتی داشته است. نسل دیگری از فلسطینیها که تحت اشغال زندگی میکنند، به سمت رادیکال شدن برای جنگ علیه اسرائیل سوق داده خواهد شد. اسرائیل موج جدیدی از افکار عمومی جهانی منتقد اهداف و روشهایش را علیه خودش ایجاد کرده و بسیاری از اسرائیلیها حالا در خارج از کشور احساس تهدید میکنند، اگر چه در خانه احساس امنیت بیشتری دارند.
اعتراضات فزاینده
شنبهٔ گذشته هزاران معترض حامی فلسطین در میدان راسل در قلب لندن گرد آمدند. پیامشان این بود: «به نسلکشی پایان دهید. ارسال سلاح به اسرائیل را متوقف کنید. غزه را از گرسنگی نجات دهید.»
این تجمع را «کارزار همبستگی با فلسطین» سازماندهی کرده بود که در سال ۱۹۸۲ تأسیس شد. بن جمال، مدیر این گروه، گفت اقدامات اسرائیل تلاش آنها برای منزوی کردن اسرائیل از دموکراسیهای جهان و وادار کردنش به تغییر رفتار از طریق تحریم و فراخوان به عدم سرمایهگذاری را شدت بخشیده است.
پیش از حملات ۷ اکتبر، این گروه بریتانیایی ۶۵ هزار عضو داشت؛ اکنون ادعا میکند بیش از ۳۰۰ هزار عضو دارد. دو سال پیش، ۶۵ شاخه فعال در شهرها و شهرکهای بریتانیا داشت، اما امروز بیش از ۱۰۰ شاخه دارد.
بن جمال، که فلسطینی است، گفت: «مردم مقیاس کشتار را میبینند. بعد سخنان نسلکشانه را میشنوند. میشنوند وزرای اسرائیل میگویند «همه چیز را ویران میکنیم. با حیوانات انسانی طرفیم. چیزی باقی نخواهد ماند.» و نتیجهٔ این حرفها را میبینند.»
مقامهای اسرائیلی اتهامات نسلکشی را بهشدت رد میکنند و میگویند هدفشان از بین بردن تهدید حماس است و ارتش در تلاش است تا تلفات غیرنظامی را کاهش دهد.
جنبش فعالانه برای منزوی کردن و محکوم کردن اسرائیل موسوم به «بیدیاس» (تحریم، عدم سرمایهگذاری و تحریمهای اقتصادی) سالهاست وجود دارد. تاکنون حرکت گستردهای از سوی شرکتها برای قطع روابط با اسرائیل دیده نشده، اما جنگها به این جنبش نیروی تازه دادهاند.
شرکتی که زنجیره فروشگاههای مواد غذایی بریتانیایی Co-op را اداره میکند، هفتهٔ گذشته اعلام کرد که خرید اقلام از اسرائیل را متوقف خواهد کرد و آن را به فهرست کشورهایی مانند افغانستان، روسیه، ایران و لیبی اضافه کرد.
به نوشته نیویورک تایمز در نظرسنجی مؤسسه Pew از ۲۴ کشور که همین ماه منتشر شد، دیدگاههای منفی درباره اسرائیل افزایش یافته است. بر پایه این نظرسنجی در ۲۰ کشور، بیش از نیمی از مردم دیدگاهی نامطلوب نسبت به اسرائیل دارند و در هشت کشور استرالیا، یونان، اندونزی، ژاپن، هلند، اسپانیا، سوئد و ترکیه بیش از ۷۵ درصد مردم چنین نظری دارند.
در همان نظرسنجی تنها دو کشور، نیجریه و کنیا، اکثریتی با دیدگاه مطلوب نسبت به اسرائیل دارند.
برای اسرائیل، این تبعات در خلیج فارس هم احساس شده. پیش از ۷ اکتبر، کشورهایی مانند عربستان سعودی ظاهراً مایل به برقراری روابط دیپلماتیک و اقتصادی با اسرائیل بودند.
اما بیشتر تحلیلگران معتقدند امیدها برای عادیسازی روابط بهطور جدی عقب افتاده، چون جنگ در غزه ادامه دارد و بخشی از دلیلش این است که کشورهای خلیج فارس ایدهٔ روابط دیپلماتیک را به حل مسئله فلسطین گره زدهاند، راهحلی که از همیشه دورتر به نظر میرسد.
در کرانهٔ باختری اشغالی، دولت نتانیاهو شهامت تازهای به شهرکنشینان اسرائیلی داده که به سرزمینهای مورد نظر برای تشکیل کشور فلسطین تعرض کنند و خشونت شهرکنشینان افراطی علیه غیرنظامیان فلسطینی افزایش یافته. ارتش اسرائیل شدیدترین سرکوب نسل اخیر علیه شبهنظامیان کرانهٔ باختری را به راه انداخته، حملات مخرب انجام داده، صدها نفر را کشته و هزاران نفر را دستگیر کرده است.
با این حال، چشمانداز دیپلماتیک اسرائیل در منطقه کاملاً تیره نیست. این کشور در حال مذاکره با دولت جدید سوریه درباره آتشبس احتمالی است و پس از پایان جنگ اسرائیل و حماس، عادیسازی روابط با عربستان سعودی میتواند دوباره روی میز قرار گیرد.
بن جمال گفت نتانیاهو مجبور خواهد بود با پیامدهای اقدامات نظامیاش زندگی کند. او به نیویورک تایمز گفت: «در یک سطح، او کاملاً موفق بوده، اما آیا نتیجهای که میخواست را به دست آورده؟ مطمئن نیستم.»
آیا گروگانها بهای اقدامات اسرائیل را میپردازند؟
لیئور سوهارین، ۲۵ ساله، در نهاریای اسرائیل، یعنی درست در جنوب مرز لبنان، با ترس از موشکها بزرگ شده است. حزبالله، که زمانی یک گروه نیابتی قدرتمند تحت حمایت ایران بود، به طور مرتب موشکهایی ابتدایی اما خطرناک به آن سوی مرز شلیک میکرد و اسرائیل با حملات ویرانگر پاسخ میداد.
سوهارین اکنون دانشجوی حقوق و اقتصاد در دانشگاه عبری اورشلیم است. خدمت ۲۸۰ روزهاش در ذخیره ارتش اسرائیل ماه گذشته به پایان رسید. او میگوید خوشحال است که توان نظامی حزبالله تا این حد تضعیف شده، اما هنوز احساس امنیت نمیکند.
او گفت: «حماس، حزبالله و ایران، شاید در حال حاضر تهدیدی وجودی نباشند، اما بعد از ۷ اکتبر، احساس اعتماد به نفس و امنیت در اسرائیل بهشدت به لرزه افتاده و بازسازی آن بسیار سخت است.»
حتی با آن که حملات نظامی به ایران محبوبیت نتانیاهو را افزایش داده، نظرسنجیها اختلافات عمیق موجود در افکار عمومی اسرائیل در این زمینه را نشان میدهند. در یک نظرسنجی، دوسوم اسرائیلیها گفتند که میخواهند جنگ در غزه با توافقی پایان یابد تا گروگانها به خانه بازگردند.
در داخل اسرائیل، جنگ تنشها میان دولت و اعضای اقلیت عرب اسرائیلی را تشدید کرده است و برخی از آنها به خاطر پستهای رسانهای درباره جنگ بازداشت شدهاند.
نیرا شرابی، بیوهٔ یوسی شرابی، که در ۷ اکتبر از خانهشان در کیبوتص بئری ربوده شد و پس از ۱۰۰ روز اسارت در غزه در حمله هوایی اسرائیل کشته شد، اگرچه حماس را مقصر مرگ همسرش میداند، اما از آزادسازی باقی گروگانها ناامید است و آن را هزینهٔ اقدامات نتانیاهو در غزه، لبنان و ایران میداند.
او گفت: «همانطور که الان به نظر میرسد، آنها (گروگانها) بهای آن را میپردازند. بله، دولت به آنها نمیپردازد، بلکه مشغول چیزهای دیگر است. هر طور نگاه کنیم، آنها دارند بهایش را میپردازند.»
سوهارین هم گفت او هم میخواهد جنگ اسرائیل و حماس پایان یابد تا گروگانها به خانه بازگردند. او آسیب واردشده به حماس را «خیلی، خیلی خوب» خواند اما گفت پیامدهای آن برای اسرائیلیها در سراسر جهان جدی بوده است.
او گفت: «اسرائیلیها عاشق سفر به اروپا و جاهای دیگرند و فکر میکنم الان حرف زدن به عبری در اروپا واقعاً خطرناک است. ممکن است آسیب ببینی.»
او همچنین از اتهام بیرحمی که برخی به اسرائیل و شهروندانش وارد میکنند، عصبانی است.
سوهارین گفت: «ما حتی نزدیک به کارهایی که به ما نسبت میدهند هم نیستیم. این چرند است. البته که مرگ غیرنظامیان وجود دارد، و فکر نمیکنم کسی خوشحال باشد. اما این جنگ است. وضعیت بسیار، بسیار بدی است. و ما این جنگ را شروع نکردیم.»
خشم، کنشگری و خشونت
در آخرین نظرسنجی گالوپ، تنها ۴۶ درصد از آمریکاییها از اسرائیل حمایت کردند، که پایینترین رقم از زمان شروع این پرسش در ۲۵ سال پیش بوده است. یکسوم پاسخدهندگان در آمریکا گفتند با وضعیت فلسطینیها همدردی میکنند، در حالی که این رقم در سال ۲۰۰۳ تنها ۱۳ درصد بود.
در سراسر جهان، خشم از اقدامات اسرائیل در غزه عمدتاً به شکل تظاهرات مسالمتآمیز برای پایان دادن به جنگ بیان شده، اما همچنین با ستایش از حملات حماس و حتی حملات هدفمند به یهودیان، که به اسم مخالفت با اسرائیل انجام شده است.
در واشنگتن، دو کارمند سفارت اسرائیل در ماه مه در حملهای که مقامها آن را جنایت ناشی از نفرت و تروریسم خواندند، به ضرب گلوله کشته شدند. مقامها گفتند مهاجم به آنها گفته بود «این کار را برای فلسطین کردم، برای غزه کردم.»
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
در بولدر در ایالت کلرادو مردی به سوی راهپیمایانی که خواستار آزادی گروگانهای اسرائیلی بودند، بمب آتشزا پرتاب کرد. در اثر این حمله یک زن بعدها بر اثر جراحاتش جان باخت.
حملات اسلامهراسانه هم رخ دادهاند. چند روز پس از حمله ۷ اکتبر، مردی در شیکاگو پسربچه ۶ ساله فلسطینی-آمریکایی را که مستأجرش بود، با ضربات چاقو کشت؛ دادستانها گفتند این حمله با انگیزه نفرت از مسلمانان انجام گرفته است.
تظاهرات مسالمتآمیز گاهی صورت زشتی به خود گرفت و در برخی از معتبرترین دانشگاههای آمریکا به درگیری با پلیس انجامید. در دانشگاه کلمبیا در سال ۲۰۲۴، بیش از ۱۰۰ نفر پس از ورود پلیس برای پایان دادن به «اردوگاه همبستگی با غزه» بازداشت شدند.
در جشنواره موسیقی گلستنبری بریتانیا در آخر هفتهٔ گذشته، گروه پانک رپ Bob Vylan شعار داد «مرگ بر ارتش اسرائیل»، که باعث شد مقامهای آمریکایی ویزای آنها را برای تور اکتبر رد کنند.
در ۷ اکتبر ۲۰۲۴، یک سال پس از حملات حماس به اسرائیل، گروه حامی فلسطین که اردوگاههای دانشجویی در دانشگاه کلمبیا برپا کرده بود، بیانیهای صادر کرد و خواستار «آزادی به هر وسیله لازم، از جمله مقاومت مسلحانه» شد.
کارشناسان میگویند این بیانیهها عمدتاً برای شوک و تحریک طراحی شده بودند و نماینده دیدگاه بیشتر دانشجویان نیستند.
اما این بیانیهها نشاندهنده تغییری انکارناپذیر در دیدگاهها نسبت به اسرائیلند. بسیاری از نظرسنجیها نشان دادهاند دانشجویان غیر یهودی با فلسطینیها همدردی میکنند، در حالی که یهودیان در بسیاری از دانشگاهها میگویند احساس انزوا و طردشدگی اجتماعی دارند.
دولت ترامپ از این شکافها در دانشگاهها استفاده کرده تا دانشگاهها را متهم کند که در مقابله با یهودستیزی ناکام بودهاند. در ماه مه، وزارت بهداشت و خدمات انسانی آمریکا نتیجه گرفت که دانشگاه کلمبیا «با بیاعتنایی عمدی» نسبت به آزار یهودیان توسط دیگر دانشجویان رفتار کرده است.
قانونگذاران دموکرات میگویند ترامپ این وضعیت را برای بهرهبرداری سیاسی بزرگنمایی میکند. در ماه آوریل، پنج سناتور یهودی در نامهای به رئیسجمهور نوشتند هدف اعلامشدهٔ او برای مبارزه با یهودستیزی «صرفاً وسیلهای است برای حمله به دانشگاههای کشورمان.»
به فیسبوک یورونیوز فارسی بپیوندید
سرزنش دیپلماتیک
مدتها پیش از ۷ اکتبر، اسرائیل هدف محکومیت رسمی بینالمللی بود. در طی چندین دهه، سازمان ملل دهها قطعنامه انتقادی علیه اسرائیل صادر کرده است.
اما این محکومیتها با درخواستهای مکرر سازمانهای بینالمللی و رهبران جهان برای مهار نظامی اسرائیل و پایان دادن به جنگ در غزه شدت یافته است.
در سال ۲۰۲۴، اسپانیا، نروژ و ایرلند رسماً کشور فلسطین را به رسمیت شناختند، اقدامی تند اما عمدتاً نمادین برای فشار آوردن به اسرائیل جهت توقف جنگ. رئیسجمهور فرانسه، امانوئل ماکرون، هم آشکارا گفته قصد دارد به زودی همین کار را انجام دهد.
موضع ماکرون و اقدامات دیگر رهبران اروپایی خشم اعضای دولت نتانیاهو را برانگیخت. آنها رئیسجمهور فرانسه را به «رهبری جنگ صلیبی علیه دولت یهود» متهم کردند.
اما بسیاری از اسرائیلیها، مثل عمیدرور، ژنرال بازنشسته، این انتقادات را بیاهمیت میشمارند.