در پی تعلیق همکاری تهران با آژانس بینالمللی انرژی اتمی، این نهاد روز جمعه از خروج گروهی از بازرسانش از ایران خبر داد. این درحالی است که ارزیابی پیامد حملات آمریکا به تاسیسات هستهای ایران همچنان ادامه دارد و نگرانیها نسبت به قصد ایران به حرکت به سوی تولید سلاح هستهای افزایش یافته است.
مسعود پزشکیان، رئيسجمهوری ایران روز چهارشنبه قانون «تعلیق همکاری با آژانس» را ابلاغ کرد و نظارت بینالمللی بر برنامه هستهای ایران عملا متوقف شد.
این تحول در زمانی رخ داده که کارشناسان هشدار میدهند حملات اخیر به تاسیسات هستهای ایران ممکن است تهران را به انتقال برنامه هستهای به فاز زیرزمینی سوق دهد و روند تشخیص مسیر احتمالی ساخت سلاح هستهای را بیش از پیش دشوار میسازد.
آژانس در بیانیهای در شبکه اجتماعی ایکس اعلام کرد: «یک تیم بازرسان آژانس امروز ایران را به مقصد مقر اصلی در وین ترک کردند. آنان در طول درگیریهای اخیر در تهران اقامت داشتند.»
روابط تهران و آژانس پس از حملات آمریکا و اسرائیل به ایران به شدت متشنج شده است. در این میان، برخی مقامات ایرانی، آژانس را متهم کردند که با صدور بیانیه رسمی در ماه گذشته و اعلام عدم پایبندی ایران به تعهداتش در چارچوب پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای (NPT)، عملا زمینه سیاسی لازم برای حملات اسرائیل را فراهم کرده است. این حملات درست یک روز پس از صدور این بیانیه آغاز شد و به کشته شدن شماری از مقامات نظامی و دانشمندان هستهای ایران انجامید. با این حال، میزان آسیب واردشده به زیرساختهای هستهای ایران همچنان روشن نیست.
دونالد ترامپ، رئیسجمهوری ایالات متحده، مدعی است که حملات آمریکا به سه تاسیسات هستهای ایران در کنار حملات ۱۲ روزه اسرائیل، برنامه هستهای تهران را «کاملا نابود» کرده است.
این درحالی است که دیگر مقامات از جمله رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، ضمن ارائه ارزیابی محتاطانهتر گفتهاند که احتمالا بخش زیادی از ذخایر اورانیوم با غنای بالای ایران همچنان راستیآزمایی نشده باقی مانده و برنامه هستهای تهران نابود نشده و تنها مدتی عقب افتاده است.
آقای گروسی هفته گذشته به «سیبیاس» گفت که اگرچه آسیب وارده به تاسیسات هستهای فردو، نطنز و اصفهان در حملات آمریکا «بسیار جدی» است، اما بخشی از این تاسیسات همچنان باقی است.
او گفت که ایران در حال حاضر این توانایی را دارد که ظرف چند ماه چند آبشار سانتریفیوژ را راهاندازی کرده و غنیسازی اورانیوم را از سر گیرد و افزود: «هیچکس نمیتواند ادعا کند که [پس از حملات] همهچیز در آنجا ناپدید شده و دیگر هیچچیزی وجود ندارد.»
ایران همواره تاکید کرده که برنامه هستهای صرفا هداف صلحآمیز دارد. با این حال، آژانس در گزارش ماه مه اعلام کرد که هرچند مدرکی دال بر تلاش برای ساخت سلاح هستهای در اختیار ندارد، اما ایران حدود ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم با غنای بالا در اختیار دارد که برای تولید چندین بمب کافی است.
رافائل گروسی روز جمعه در بیانیهای بار دیگر بر «اهمیت حیاتی گفتگوی فوری با ایران برای ازسرگیری نظارت و راستیآزمایی» تاکید کرد.
ابراهیم عزیزی، رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی روز چهارشنبه اعلام کرد که ایران تنها در صورت برقراری دو شرط، تامین امنیت حاکمیت ملی و تمامیت ارضی و همچنین تامین امنیت مراکز و دانشمندان هستهای حاضر به ادامه همکاری با آژانس بینالمللی انرژی اتمی خواهد بود.
آقای عزیزی گفت: «قانون الزام دولت به تعلیق همکاری با سازمان انرژی اتمی، به دولت ابلاغ شده است. در این قانون آمده که با توجه به نقض حاکمیت ملی و حملات انجام شده علیه ایران باید پس از تصویب این قانون هرگونه همکاری با آژانس به تعلیق در بیاید. اول باید شورای عالی امنیت ملی از رعایت کامل امنیت حاکمیت ملی و تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران و تامین امنیت مراکز و دانشمندان هستهای اطمینان پیدا کند، تا زمانی
در همین حال برخی از مقامات جمهوری اسلامی ایران گفتهاند در صورتی که آمریکا تضمین دهد که همزمان با مذاکرات مجددا به ایران حمله نمیکند، تهران حاضر به ازسرگیری گفتگوها با واشنگتن است.
مجید تختروانچی، معاون سیاسی عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران روز گذشته در گفتگو با انبیسی گفت: «ما طرفدار دیپلماسی و گفتگو هستیم. اما ایالات متحده باید ما را متقاعد کند که در جریان مذاکرات از نیروی نظامی استفاده نخواهد کرد. این موضوع برای رهبری ایران یک پیششرط اساسی است تا بتواند درباره دور بعدی مذاکرات تصمیمگیری کند.»