چرا بمباران خبری روح شما را می‌کشد؟

در عرض تنها چند ساعت، بیش از ۵۰۰ ویدیو، پست خبری و تحلیل درباره‌ی حملات ایران و رژیم صهیونیستی روی صفحه‌ی گوشی من ظاهر شد. هر بار که گوشی را باز می‌کردم، با موجی از تصاویر، ویدیوهای تکان‌دهنده و تیترهای جنجالی روبه‌رو می‌شدم: «حمله‌ی موشکی ایران به اهدافی در اسرائیل»، «اسرائیل به تهران پاسخ داد»، «آتش‌بس موقت میان ایران و اسرائیل». هر پستی که می‌دیدم، احساس اضطراب و ترس بیشتری در من ایجاد می‌کرد.

این تجربه، که برای بسیاری از ما آشنا است، نمونه‌ای بارز از بمباران خبری است که در زمان بحران‌ها شدت می‌گیرد و خواننده را فوراً درگیر موضوع می‌کند. ما خبرنگار هستیم و اینجا یک سایت خبری است؛ شاید درست نباشد که بگوییم، اما بگذارید صادق باشیم: خواندن همه‌ی اخبار در این شرایط چندان منطقی نیست، چه در خانه‌ی خود باشید، چه در شهر دیگری نظاره‌گر اخبار باشید.

در دنیای خبری امروز، ما در دریایی از اطلاعات غرق هستیم. شبکه‌های اجتماعی، وب‌سایت‌های خبری و برنامه‌های پیام‌رسان به‌طور مداوم ما را با جریان بی‌پایانی از اخبار، نظرات و تحلیل‌ها بمباران می‌کنند. این پدیده، که به آن «بمباران خبری» یا «اشباع اطلاعاتی» می‌گویند، می‌تواند تأثیر عمیقی بر سلامت روانی ما داشته باشد، به‌ویژه در زمان بحران‌هایی مثل درگیری فعلی بین ایران و اسرائیل.

طبق گزارش‌ها، در سال ۲۰۱۸، انسان‌ها روزانه ۲٫۵ کوینتیلیون بایت داده تولید می‌کردند و بیش از ۹۰ درصد این داده‌ها تنها در دو سال قبل از آن ایجاد شده بود. این حجم عظیم اطلاعات، به‌ویژه در زمان بحران‌ها، می‌تواند افراد را در وضعیت سردرگمی و اضطراب قرار دهد. 

درگیری اخیر بین ایران و اسرائیل، که شامل حملات موشکی و در این ساعات اخیر اخباری پیرامون توافق آتش‌بس است، نمونه‌ای بارز از این بمباران خبری است. تحقیقات نشان می‌دهد که قرار گرفتن در معرض حجم زیادی اطلاعات، به‌ویژه اخبار منفی یا ترس‌انگیز، می‌تواند سطح استرس، اضطراب و افسردگی را افزایش دهد. طبق یک مطالعه که در سایت فوربز منتشر شده، بیش از ۳۵ درصد از افراد احساس می‌کنند که نیاز به پیگیری حجم زیاد اطلاعات باعث استرس و ناتوانی در آرامش می‌شود.

یکی از مکانیزم‌های اصلی این تأثیر، استفاده‌ی رسانه‌ها از ترس به‌عنوان ابزاری برای جلب توجه است. رسانه‌ها با تأکید بر تهدیدات و استفاده از تصاویر و تیترهای تکان‌دهنده، نوعی «تورم ترس» ایجاد می‌کنند که واقعیت را با عناصر احساسی آمیخته می‌کند. این رویکرد می‌تواند به رفتارهای افراطی یا تصمیم‌گیری‌های ناپخته منجر شود، زیرا مغز انسان در مواجهه با تهدید، بیشتر به واکنش‌های سریع گرایش دارد تا تحلیل منطقی. به‌ عنوان مثال، پوشش خبری حملات موشکی اخیر ممکن است احساس ناامنی و بی‌اعتمادی را در بین مردم تشدید کند، حتی اگر اطلاعات دقیق و متعادل ارائه نشود.

رسانه‌ها، به‌ویژه در عصر دیجیتال، از مازاد رفتاری کاربران برای هدایت افکار عمومی استفاده می‌کنند. این مازاد رفتاری که از داده‌های تولیدشده توسط کاربران مثل پست‌ها و جست‌وجوها به دست می‌آید، توسط شرکت‌های فناوری و احزاب سیاسی برای تأثیرگذاری بر ذهن و روان افراد استفاده می‌شود.

در تنش‌های اخیر برخی کانال‌های خبری به‌وجود آمدند که اصلاً معلوم نیست چه منشئی دارند و چطور توانستند یک‌شبه تبدیل به یک مرجع بزرگ خبری برای پیگیری اخبار جنگ باشند. باید بدانید رسانه چیست و کسی که پشت آن رسانه قرار دارد، کیست؛ قرار نیست هر کسی که ادمین یک کانال تلگرامی بود بتواند دروازه‌بانی خبر درستی انجام دهد و خوراک خبری شما را به‌درستی تأمین کند؛ به همین دلیل در انتخاب منبع خبری خود باید دقت لازم را داشته باشید.

الگوریتم‌های شبکه‌های اجتماعی، مانند الگوریتم‌های توییتر سابق یا همان ایکس امروز، طوری طراحی شده‌اند که محتوایی را که بیشترین تعامل (لایک، اشتراک‌گذاری، کامنت) را ایجاد می‌کند، به کاربران نشان دهند. به‌عنوان مثال، در جریان درگیری ایران و اسرائیل، پست‌هایی با تیترهای «فوری: موشک‌های ایران به تل‌آویو رسیدند» یا ویدیوهای ویرایش‌شده از انفجارها، به‌دلیل برانگیختن احساسات قوی مثل ترس و خشم، بیشتر دیده می‌شوند. این الگوریتم‌ها ترس را بازتولید می‌کنند و کاربران را در چرخه‌ای از محتوای اضطراب‌آور نگه می‌دارند.

مفهوم infotainment (ترکیب اطلاعات و سرگرمی) به تولید محتوایی اشاره دارد که اطلاعات را به شیوه‌ای دراماتیک و سرگرم‌کننده ارائه می‌دهد تا توجه مخاطب را جلب کند. در مورد درگیری اخیر، این می‌تواند شامل ویدیوهایی با موسیقی تند، تیترهای اغراق‌آمیز مثل «جهان در آستانه‌ی جنگ سوم؟» یا تحلیل‌های احساسی‌ای باشد که بیشتر از آگاهی‌بخشی، احساسات را تحریک می‌کنند. این رویکرد به پدیده‌ی doomscrolling دامن می‌زند؛ حالتی که کاربران به‌طور مداوم در شبکه‌های اجتماعی به‌دنبال اخبار بد و ترسناک می‌گردند و چرخه‌ی اضطراب و خستگی روانی تشدید می‌شود.

برای کاهش تأثیرات منفی بمباران خبری، افراد می‌توانند از استراتژی‌هایی مثل محدود کردن زمان استفاده از شبکه‌های اجتماعی، رجوع به منابع معتبر خبری و تمرین ذهن‌آگاهی استفاده کنند.

به‌ عنوان مثال، تعیین زمان‌های مشخص برای چک کردن اخبار می‌تواند از ایجاد حس فوریت و اضطراب جلوگیری کند. همچنین، افزایش سواد رسانه‌ای، یعنی توانایی تشخیص اطلاعات معتبر از نادرست، می‌تواند به افراد کمک کند تا در لابه‌لای فریب‌های رسانه‌ای، آنچه را که برای خیر جمعی مفید است، بیابند. ما در زومیت مقالاتی در این مورد نوشتیم که قطعاً به کارتان می‌آید.

بمباران خبری، به‌ویژه در زمینه‌ی درگیری فعلی‌ای که کشورمان در آن قرار دارد، می‌تواند روح و روان افراد را تحت‌فشار قرار دهد. با درک تأثیرات این پدیده و اتخاذ راهکارهایی برای مدیریت مصرف اخبار، می‌توان از سلامت روانی خود محافظت کرد و درعین‌حال، آگاهی لازم برای مشارکت در مسائل جمعی را حفظ کرد. همان‌طور که رالف والدو امرسون، نویسنده‌ی آمریکایی می‌گوید: «بسیاری چیزها هستند که یک فرد خردمند ممکن است بخواهد از آن‌ها بی‌اطلاع باشد.»