محور اصلی اختلاف بغداد با اقلیم کردستان عراق چیست؟

سید عماد حسینی- مدتی است که دولت مرکزی در بغداد با اقلیم کردستان عراق دچار مشکل و حتی بحران شده است. بحرانی که به گفته کارشناسان، پیشینه آن نه تنها از زمان سقوط رژیم صدام حسین در سال ۲۰۰۳، بلکه حتی قبل از این تاریخ بازمی‌گردد.

محور اصلی بحران، فروش یا به تعبیر واضح‌تر سیاستمداران مستقل عراقی، سرقت و قاچاق نفت عراق از سوی منطقه اقلیم کردستان عراق و فروش آنها خارج از چارچوب تعهدات و برنامه‌های دولت مرکزی است.

گفته می‌شود، مسئولان منطقه کردنشین عراق سال‌های درازی است که ساختار طویل و عریضی را برای استخراج نفت از این منطقه و فروش آن در بازارهای جهانی ایجاد کرده‌اند و در برخی موارد، گزارش‌‌هایی هم از تبدیل شدن منطقه کردستان عراق به یکی از تامین‌کنندگان نفت اسرائیل هم منتشر شده است.

اقلیم کردستان عراق در حال حاضر روزانه ۶۵۰ میلیون فوت مکعب گاز طبیعی و ۸۰۰۰ مگاوات برق تولید می‌کند. با این حال، به گفته کمال محمد، وزیر انرژی دولت اقلیم کردستان، این میزان تنها حدود نیمی از نیازهای برقی این منطقه را تامین می‌کند.

در تاریخ ۱۸ مه ۲۰۲۵، دولت اقلیم کردستان عراق قراردادهایی به ارزش ۱۱۰ میلیارد دلار با دو شرکت آمریکایی، HKN Energy و Western Zagros، برای سرمایه‌گذاری در حوزه نفت و گاز امضا کرد.

 این اولین سرمایه‌گذاری بزرگ آمریکا در بخش انرژی اقلیم کردستان از زمان بازگشت دونالد ترامپ به قدرت است.

در همین راستا، شرکت HKN Energy که خود را یک شرکت مستقل آمریکایی معرفی می‌کند، در چارچوب قراردادی با دولت اربیل کار اکتشاف و توسعه منابع نفت و گاز در اقلیم کردستان عراق را آغاز کرده است.

پروژه میدان گازی میران، دیگر پروژه بزرگی است که در اختیار شرکت‌های آمریکایی قرار داده است. شرکت‌های HKN Energy و ONEX Group توافقنامه‌ای الزام‌آور با دولت اقلیم کردستان برای توسعه میدان گازی میران امضا کردند.

این میدان که در اقلیم کردستان واقع شده، دارای ذخایر تخمینی حدود ۸ تریلیون فوت مکعب گاز طبیعی قابل استخراج است. این توافق راه را برای توسعه مرحله‌ای این میدان هموار می‌کند و انتظار می‌رود در بلندمدت ارزشی بیش از ۴۰ میلیارد دلار ایجاد کند.

گفته می‌شود دولت آمریکا از این قراردادها و قراردادهای دیگر حمایت قاطعی می‌کند.، کریس رایت، وزیر انرژی آمریکا، این توافق‌ها را «کاملاً هم‌راستا با برنامه رئیس‌جمهور ترامپ» توصیف کرد. او تاکید کرد که دولت آمریکا به دنبال سرمایه‌گذاری در بخش انرژی شمال عراق برای بهره‌برداری از منابع استفاده‌نشده این منطقه است و افزود: «ما مشتاق همکاری و حمایت از مردم اقلیم کردستان برای تبدیل منابع زیرزمینی آنها به ثروت هستیم».

در مقابل، وزارت نفت عراق این توافق‌ها را نقض قانون اساسی این کشور دانسته و معتقد است: «منابع طبیعی متعلق به همه عراقی‌هاست و هر گونه توافق برای سرمایه‌گذاری در این حوزه باید از طریق دولت فدرال انجام شود».

با این حال، رهبران اقلیم این توافق را کاملاً قانونی و مدعی هستند اقدامی که انجام داده‌اند معامله‌ای است که همه به دنبال آن هستند و تاکید دارند این اقدامات و قراردادها در راستای فراهم کردن زمینه تامین ۲۴ ساعته برق در این منطقه می‌دانند.

به هر شکل، این تضاد در دیدگاه‌ها باعث شده تا بغداد از تامین حقوق کارمندان منطقه اقلیم کردستان امتناع کند. در مقابل، اقلیم کردستان هم با بهانه قرار دادن این امر، هیچ حقوقی را به کارمندان خود پرداخت نکرد و در عین حال اعلام کرد، امسال عید قربان در منطقه اقلیم کردستان به دلیل تامین نشدن اعتبار پرداخت حقوق، برگزار نخواهد شد؛ تا این بحران همچنان به قوت خود باقی بماند.