چندین سناریو از سوی کارشناسان از حمله سایبری تا اختلالات جوی به‌عنوان دلایل احتمالی قطع گسترده برق که اسپانیا و پرتغال را در روز دوشنبه ۲۸ آوریل (۸ اردیبهشت) با اختلال جدی روبه‌رو کرد، مطرح شده‌اند.
آگهیدر حالی که برق به تدریج به برخی مناطق بازمی‌گردد، این قطعی باعث توقف قطارهای مترو و خطوط راه‌آهن، قطع تلفن و اینترنت، از کار افتادن دستگاه‌های خودپرداز و خاموشی چراغ‌های راهنمایی در دو کشور اسپانیا و پرتغال و حتی بخش‌هایی از فرانسه شد. بسیاری از مردم حالا با احتمال سپری کردن شب بدون برق مواجه‌اند.
به اینستاگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
شبه جزیره ایبری شامل اسپانیا و پرتغال حدود ۶۰ میلیون نفر جمعیت دارد، اما هنوز مشخص نیست چه تعداد از افراد تحت تأثیر این قطعی قرار گرفته‌اند. «رد الکتریکا»، شرکت ملی برق اسپانیا اعلام کرد که برق به بخش‌هایی از مناطق مختلف از جمله کاتالونیا، اندلس، سرزمین باسک، کاستیا و لئون بازگردانده شده است.
قطعی برق در منطقه ایبری «یکی از جدی‌ترین موارد ثبت‌شده در اروپا در سال‌های اخیر»
ادوارو پریتو، مدیر عملیات شرکت برق ملی اسپانیا این حادثه را بی‌سابقه خواند. ترزا ریبرا، معاون اجرایی کمیسیون اروپا در حوزه انرژی پاک نیز این رخداد را «یکی از جدی‌ترین موارد ثبت‌شده در اروپا در سال‌های اخیر» نامید.
اگرچه هنوز دلیل قطعی برق مشخص نشده، چند فرضیه توسط متخصصان مطرح شده‌اند. البته شواهد موجود هنوز برای نتیجه‌گیری قطعی کافی نیست.
آیا پدیده‌ای نادر در جو عامل بود؟
گزارش‌هایی که روز دوشنبه منتشر شد، حاکی از آن است که ممکن است قطع برق به دلیل پدیده‌ای نادر موسوم به «لرزش القایی جو/induced atmosphere vibration » رخ داده باشد؛ پدیده‌ای که موجب «نوسانات غیرعادی» در خطوط برق فشار قوی در شبکه برق اسپانیا شده است.
شرکت انرژی پرتغالی (REN ) در گفت‌وگو با بی‌بی‌سی گفته بود که «این نوسانات باعث بروز اختلال در هم‌زمان‌سازی سیستم‌های برقی شده و به ایجاد اختلالات متوالی در سراسر شبکه‌های به‌هم‌پیوسته اروپایی منجر شده است.»
با این حال، شرکت REN بعدها در رسانه‌های پرتغالی این ادعاها را رد کرد. اما این «لرزش‌های جوی» دقیقاً چه هستند و چه تأثیری می‌توانند بر شبکه برق منطقه داشته باشند؟
سولومون براون، استاد سامانه‌های انرژی در دانشگاه شفیلد بریتانیا، در گفت‌وگو با یورونیوز نکست توضیح داد که «لرزش القایی جو» را می‌توان معادل «تغییری کوچک در میدان الکترومغناطیسی محلی» دانست. او گفت: «این پدیده اثری مشابه با یک رویداد خورشیدی دارد و می‌تواند باعث برهم خوردن توازن جریان‌های برق شود که باید تحت کنترل قرار گیرد.»
براون افزود، توزیع‌کنندگان برق می‌توانند برای کنترل چنین وضعیتی از اقداماتی مانند افزایش یا کاهش میزان تولید برق از سوی منابع انرژی استفاده کنند.
او همچنین خاطرنشان کرد که اگر این اختلال شدیدتر از حد معمول باشد، اپراتورها ممکن است ناچار شوند کل شبکه را خاموش کرده و به‌تدریج آن را دوباره فعال کنند. به گفته براون، «راه‌اندازی مجدد شبکه برق فرایندی دشوار است» و ممکن است ساعت‌ها طول بکشد تا برق در همه نقاط دوباره برقرار شود.
براون که متخصص شبکه برق اسپانیا و پرتغال نیست، با این حال بر این باور است که این دو کشور از طریق کابل‌های فشار قوی به هم متصل‌اند و شبکه‌ای هماهنگ را تشکیل می‌دهند.
او گفت: «این کار کاملاً رایج است و در اروپا به ایجاد یک شبکه برق یکپارچه کمک می‌کند؛ شبکه‌ای که می‌تواند همکاری داشته باشد اما در مواقع بحرانی، باید به صورت مجزا مدیریت شده و سپس دوباره به هم متصل شود.»
اونیمه اندوکا، استاد دانشگاه لندن در حوزه پایداری برق، نیز گفت که قطع برق در یک بخش از شبکه ممکن است اثرات دومینویی در سایر بخش‌ها داشته باشد، مگر آنکه پشتیبانی‌ها و سامانه‌های جایگزین کافی پیش‌بینی شده باشند.
حمله سایبری؟ برخی رد کردند، برخی نه
خوانما مورنو، رئیس دولت منطقه‌ای آندلس، روز دوشنبه اعلام کرد که احتمال حمله سایبری رد نشده و از شهروندان خواست که جانب احتیاط را رعایت کنند.
با این حال، این ادعا از سوی مقام‌های بلندپایه از جمله پدرو سانچز، نخست‌وزیر اسپانیا، لوئیس مونته‌نگرو، نخست‌وزیر پرتغال و آنتونیو کوستا، رئیس شورای اروپا رد شده است.
پدرو سانچز در پستی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «اسپانیا برای چنین شرایطی سازوکارهایی دارد. یک‌بار دیگر از مردم می‌خواهم با مقام‌های مسئول همکاری کرده و مانند همیشه، مسئولانه و متمدنانه رفتار کنند.»
مرکز ملی امنیت سایبری پرتغال نیز در بیانیه‌ای اعلام کرد که هیچ نشانه‌ای مبنی بر سایبری بودن عامل قطع برق وجود ندارد.
تاکو انگلار، در گفت‌وگویی با یورونیوز، مدیرعامل شرکت (Neara) که در حوزه زیرساخت‌های انرژی تخصص دارد، گفت که به‌واسطه اتصال شبکه‌های ملی برق به یکدیگر، هرگونه نقص یا حمله‌ای می‌تواند اثری مشابه و گسترده داشته باشد.
او توضیح داد: «چنین اختلال گسترده‌ای در شبکه برق بسیار نادر است و می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. ممکن است نقص فنی در شبکه منجر به خاموشی شده باشد، یا حتی حمله‌ای سایبری از پیش هماهنگ‌شده در کار باشد، یا شاید عدم توازن شدید بین عرضه و تقاضای برق، شبکه را از تعادل خارج کرده باشد.»
او افزود: «اگر مسئله نقص فنی باشد، اتصال شبکه‌های منطقه‌ای و ملی مختلف می‌تواند موجب گستردگی قطعی برق در این سطح شده باشد.»
«همین موضوع در مورد حمله سایبری نیز صادق است؛ چراکه بسیاری از این سامانه‌ها به یکدیگر متصل‌اند و دارایی‌های مشترک دارند — بنابراین از کار افتادن یکی می‌تواند به سقوط چندین سیستم منجر شود.»