پربازده‌ترین عرضه‌های اولیه سال ۱۴۰۳ 

به گزارش صدای بورس، سال ۱۴۰۳ برای بازار سرمایه ایران، سالی پرتحرک و پرفرازونشیب بود. در این سال شاهد ورود شرکت‌های بسیاری به بورس و فرابورس بودیم که هر یک با عرضه اولیه سهام خود، تلاش کردند سرمایه‌های جدیدی را جذب کرده و به توسعه فعالیت‌هایشان بپردازند. این گزارش به بررسی جزئیات این عرضه‌های اولیه، عملکرد آن‌ها پس از ورود به بازار و چالش‌های آن‌ها می‌پردازد.

تعداد و تنوع عرضه‌های اولیه
بر اساس گزارش‌ها، تا پایان اسفندماه ۱۴۰۳، تعداد ۲۳ شرکت در بازار سرمایه ایران عرضه اولیه شده‌اند. این شرکت‌ها از صنایع مختلفی مانند داروسازی، بیمه، پتروشیمی، فناوری اطلاعات و کشاورزی بوده‌اند که نشان‌دهنده تنوع بالای عرضه‌های اولیه در این سال است. به علاوه گروه مالی کیان نیز عرضه اولیه به روش سلب حق تقدم با نماد «کیاناح» داشت که از روز عرضه اولیه تا امروز همچنان بسته و منتظر تایید افزایش سرمایه است.

عملکرد عرضه‌های اولیه پس از ورود به بازار
بررسی عملکرد این شرکت‌ها پس از عرضه اولیه نشان می‌دهد که برخی از آن‌ها بازدهی مناسبی داشته‌اند، در حالی که برخی دیگر با کاهش قیمت مواجه شده‌اند. به‌عنوان مثال، نماد "نبابک" با حدود ۱۰۰ درصد بازدهی از روز عرضه تا کنون، بهترین عملکرد را داشته است و پس از آن نمادهای بپویا، شفام، خنور، غانیزان، محتشم و دزاگرس نیز بازدهی‌های بالای ۵۰ رصد کسب کرده و به ترتیب ۸۰،۷۵،۷۲،۶۹،۶۳ و ۵۲ درصد بازدهی داشته‌اند. از سوی دیگر، نماد "سلیم" پس از عرضه تا امروز، با کاهش ۲۳ درصدی نسبت به قیمت عرضه اولیه بیشترین منفی را کسب کرد همچنین نمادهای سیسکو، ومپنا شمس و اخشان نیز با بازدهی منفی مواجه شدند.

میزان مشارکت سرمایه‌گذاران در عرضه‌های اولیه
میانگین مشارکت در عرضه‌های اولیه سال ۱۴۰۳ تقریباً در محدوده یک میلیون کد معاملاتی بوده است. این میزان مشارکت، فاصله زیادی با دوران اوج بازار در سال ۱۳۹۹ دارد و نشان‌دهنده کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران به بازار سرمایه است. این درحالی است که تقریبا به همان میزان عرضه اولیه صورت گرفته است.

چالش‌ها و موانع پیش‌روی عرضه‌های اولیه
باوجود افزایش تعداد عرضه‌های اولیه، بازار سرمایه با چالش‌هایی مواجه بوده است که می توان به موارد زیر اشاره کرد:
بی‌ثباتی بازار: نوسانات شدید و عدم پیش‌بینی‌پذیری بازار باعث کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران شده است.
توقف طولانی‌مدت نمادها: برخی نمادها پس از عرضه اولیه به‌دلایل مختلف برای مدت طولانی متوقف شده‌اند که این امر نقدشوندگی سهام را تحت‌تأثیر قرار داده است.
کاهش مشارکت عمومی: همان‌طور که اشاره شد، میزان مشارکت در عرضه‌های اولیه کاهش یافته که می‌تواند به‌دلیل تجربه‌های منفی گذشته سرمایه‌گذاران باشد.

پیشنهادها برای بهبود فرایند عرضه‌های اولیه
برای افزایش کارایی و جذابیت عرضه‌های اولیه، می‌توان اقدامات زیر را مدنظر قرار داد:
۱. افزایش شفافیت اطلاعاتی: ارائه اطلاعات دقیق و به‌موقع درباره وضعیت مالی و عملکرد شرکت‌ها به سرمایه‌گذاران.
۲. بهبود زیرساخت‌های بازار: کاهش زمان توقف نمادها و افزایش نقدشوندگی سهام.
۳.آموزش و فرهنگ‌سازی: افزایش آگاهی سرمایه‌گذاران درباره فرایندها و ریسک‌های بازار سرمایه.
۴. تقویت نظارت و تنظیم‌گری: اطمینان از رعایت قوانین و مقررات توسط شرکت‌ها و جلوگیری از تخلفات.
سال ۱۴۰۳ با افزایش تعداد عرضه‌های اولیه، نشان‌دهنده تمایل شرکت‌ها به ورود به بازار سرمایه بود. با این‌حال، چالش‌های موجود در بازار، از جمله بی‌ثباتی و کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران، نیازمند توجه جدی مسئولان و فعالان بازار است به ویژه اینکه محدودیت دامنه نوسان همچنان باقیست که نشانه خوبی برای بازار سهام نیست. اتخاذ سیاست‌های مناسب می‌تواند به بهبود شرایط و افزایش جذابیت بازار سرمایه برای سرمایه‌گذاران کمک کند.

روند کلی عرضه‌های اولیه در جهان
در سال ۲۰۲۴، بازارهای جهانی شاهد تغییرات قابل‌توجهی در تعداد و ارزش این عرضه‌ها بودند. بر اساس اطلاعات موجود، تعداد و درآمد حاصل از عرضه‌های اولیه سهام در سال‌های اخیر کاهش یافته است. در سال ۲۰۲۲، تعداد ۱٬۱۹۶ عرضه اولیه با درآمد ۱۷۲ میلیارد دلار ثبت شد که در سال ۲۰۲۳ به ۱٬۰۴۴ عرضه و درآمد ۱۱۶ میلیارد دلار کاهش یافت. سال ۲۰۲۴ نیز با ثبت ۸۷۶ عرضه اولیه و درآمد ۱۰۶ میلیارد دلار همراه بود.

عملکرد منطقه‌ای
آمریکا: در سال ۲۰۲۴، منطقه آمریکا (شامل آمریکای شمالی، جنوبی و مرکزی) با ۵۷ درصد رشد سالانه، به ۳۵٫۴ میلیارد دلار درآمد از عرضه‌های اولیه دست یافت. این افزایش عمدتاً به بازار ایالات متحده مربوط می‌شود که با بیش از ۵۰ درصد رشد نسبت به سال ۲۰۲۳ و حدود چهار برابر شدن نسبت به سال ۲۰۲۲ همراه بود.
EMEA (اروپا، خاورمیانه و آفریقا) : این منطقه نیز با ۳۳ درصد رشد، به ۲۹٫۶ میلیارد دلار درآمد از عرضه‌های اولیه رسید. در سال ۲۰۲۴، ۷ عرضه اولیه با ارزش بیش از یک میلیارد دلار در این منطقه انجام شد.
آسیا-اقیانوسیه: این منطقه بدترین عملکرد را داشت و درآمد عرضه‌های اولیه با ۴۳ درصد کاهش به ۴۱ میلیارد دلار رسید. بیشترین افت مربوط به بازارهای چین و هنگ‌کنگ بود. با این حال، هند با ۱۵۲ درصد رشد، به ۱۶٫۸ میلیارد دلار رسید.

جدول فوق نشان‌دهنده کاهش تعداد عرضه‌های اولیه در سال‌های اخیر است که می‌تواند به عواملی مانند کاهش نرخ رشد اقتصادی، تشدید تنش‌های ژئوپلیتیک و افزایش ریسک سرمایه‌گذاری مرتبط باشد.

سرنوشت IPO‌ها در ۲۰۲۵
عرضه‌های اولیه سهام نقش حیاتی در تأمین مالی شرکت‌ها و نشان‌دهنده سلامت بازارهای مالی دارند و با وجود کاهش تعداد و درآمد این عرضه‌ها در سال‌های اخیر، پیش‌بینی‌ها حاکی از رونق مجدد در سال ۲۰۲۵ بود. اما سیاست‌های اقتصادی دونالد ترامپ، به‌ویژه اعمال تعرفه‌های تجاری و سیاست‌های حمایتی، تأثیر قابل‌توجهی بر عرضه‌های اولیه سهام (IPO) در سطح جهان داشته است. اعمال تعرفه‌های جدید توسط ترامپ باعث نوسانات شدید در بازارهای مالی شده و نگرانی‌هایی درباره کاهش سود شرکت‌ها، افزایش تورم و احتمال وقوع جنگ تجاری جهانی ایجاد کرده است. این بی‌ثباتی‌ها منجر به تعویق یا لغو برنامه‌های IPO چندین شرکت بزرگ شده است. به‌عنوان مثال، شرکت‌هایی مانند کلارنا (Klarna)، استاب‌هاب (StubHub) و ای‌تورو (eToro) برنامه‌های عرضه عمومی سهام خود را به دلیل شرایط نامساعد بازار به تعویق انداخته‌اند.
همچنین، بانک شابروک (Shawbrook Bank) در لندن، به دلیل نوسانات بازار ناشی از تعرفه‌های جدید، برنامه IPO دو میلیارد پوندی خود را به تعویق انداخته است. این تأخیرها نشان‌دهنده تأثیر مستقیم سیاست‌های تجاری ترامپ بر بازارهای مالی و کاهش تمایل شرکت‌ها برای ورود به بازارهای عمومی در شرایط بی‌ثبات اقتصادی است.

• محمدرضا شاهوردیلو - خبرنگار

• شماره ۵۸۵ هفته نامه اطلاعات بورس