اعتراف تکان‌دهنده نسل زد: گوشی هوشمند بلای جان ما بود

بسیاری از نوجوانان حال حاضر که با نام «نسل دیجیتال» شناخته می‌شوند، می‌گویند حاضر نیستند برای فرزندشان گوشی هوشمند بخرند. اما چرا افرادی که خود در دنیای فناوری و فضای مجازی بزرگ شده‌اند، چنین دیدگاه تاریکی در مورد آنلاین‌بودن دارند؟ براساس گزارش گاردین، به نظر می‌رسد که نوجوانان امروزی متحمل آسیب‌های روحی و روانی فراوانی از گوشی‌های هوشمند شده‌اند.

در سال ۲۰۱۹ زمانی که سوفی تنها ۱۲ سال داشت، همکلاسی‌هایش ویدیوهایی منزجرکننده و غیر قابل تحمل برایش فرستادند که شامل صحنه‌‌هایی از سر بریدن افراد توسط داعش، پورنوگرافی و حیوان‌آزاری بود. او کاملا به خاطر می‌آورد که در همان سنین، در یکی از بازی‌های آنلاین، یک گیمر بزرگسال تلاش کرده بود او را برای ملاقات حضوری متقاعد کند. با وجود آن که پدر سوفی متخصص فناوری اطلاعات بود، اما او حالا که به گذشته نگاه می‌کند، می‌گوید: «نسل والدینم واقعاً روحشان هم خبر نداشت که چه خطراتی در فضای مجازی در کمین ما نشسته بود.»

سوفی که اکنون ۱۸ ساله و دانشجوی دانشگاه ادینبرو است، می‌گوید هرگز به فرزندانش اجازه نخواهد داد که تا پیش از بزرگسالی گوشی هوشمند داشته باشند. او در این مورد می‌گوید: «خودم در دوران نوجوانی از مدافعان سرسخت داشتن گوشی هوشمند برای همه بودم؛ اما حالا نظرم صددرصد عوض شده است. تا وقتی به سنی نرسیده‌ای که بفهمی مردم چگونه برای منافع‌شان دست به رفتارهای انحرافی می‌زنند، نباید آنلاین بشوی. به محض ورود اپلیکیشن پیام‌رسان، ماجرا خطرناک می‌شود.»

Nationwidechildrens

شبکه‌های اجتماعی عامل اصلی آزار و زورگویی در مدرسه‌ی سوفی بودند؛ از رقابت برای دریافت لایک گرفته تا اپلیکیشن‌های اعترافات ناشناس که در آن‌ها حرف‌های گزنده‌ای بین دانش‌آموزان رد و بدل می‌شد. او به این فکر می‌کند که اگر زمانش صرف این فضاها نمی‌شد، چه کارهای بهتری می‌توانست انجام دهد.

سوفی که خود یکی از به‌اصطلاح «بومیان دیجیتال» است، حالا نسبت به دسترسی بی‌حدوحصر به فناوری در دوران کودکی‌شان نگاه انتقادی دارد. طبق یک نظرسنجی‌، تقریباً نیمی از جوانان گفته‌اند که ترجیح می‌دهند در دنیایی بدون اینترنت زندگی کنند و تعداد مشابهی هم از ایده‌ی منع استفاده‌ی شبانه از اینترنت حمایت کرده‌اند. بیش از سه‌چهارم از آن‌ها هم گفته‌اند که بعد از استفاده از شبکه‌های اجتماعی احساس بدتری نسبت به خود پیدا کرده‌اند.

ایزی بوریک، هنرمند ۲۴ ساله‌، معتقد است یکی از ریشه‌های مشکل این است که در سال‌های اخیر، مرز بین فضای کودکان و بزرگسالان در پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام، تیک‌تاک و روبلاکس به تدریج کم‌رنگ شده است. او در این مورد می‌گوید: «من در دوران کودکی‌ام بازی آنلاین Club Penguin را بازی می‌کردم که مخصوص کودکان بود و چیزهایی که می‌شد در آن نوشت یا گفت، محدود بود. اگر حرف بدی می‌زدی، فورا اخراج می‌شدی، چون فضای آن کودک‌محور بود. ولی حالا بچه‌های ۱۲ ساله در اینستاگرام کامنت‌های نئونازی‌ها را می‌خوانند!»

بوریک می‌گوید: «حتی با وجود فضای بهتر آن دوران، من هم در کودکی در معرض چیزهایی قرار گرفتم که نباید می‌گرفتم. همه‌ی نسل من تجربه‌ی سر زدن به چت‌روم‌ها و مواجهه با افرادی که خیلی بزرگ‌تر از خودشان بودند را دارند.» بوریک هم تاکید می‌کند که تازه از ۱۷ سالگی به فرزندان آینده‌اش اجازه‌ی داشتن گوشی هوشمند را خواهد داد. او می‌گوید: «گوشی هوشمند اصلا ابزاری برای کودکان نیست و برای مغزهایی که هنوز کاملا رشد نکرده‌اند، خطرناک است. در آن سن، این که پدر و مادرت ندانند مشغول چه کاری هستی، اصلاً امن نیست.»

بوریک باور دارد که در سال‌های اخیر، شبکه‌های اجتماعی در چنگال درآمدهای تبلیغاتی و شرکت‌های بزرگ محصور شده‌اند و اطلاعات نادرستی درباره‌ی مسائل حساسی همچون سلامت روان و تفاوت‌های روانی را بین مردم منتشر می‌کنند. او می‌گوید: «متوجه شدم که به تدریج، به‌جای اینکه دوستانم در گوشی‌ام باشند، موبایلم پر شده بود از آدم‌های غریبه‌ای که سرم داد می‌زدند و می‌گفتند دارم همه‌چیز را اشتباه انجام می‌دهم و بعد به تدریج پر شد از کسانی که می‌خواستند چیزی ازشان بخرم!»

توبیاس جوان ۲۰ ساله‌ای از اتریش است که نخستین گوشی هوشمندش را در ۱۱ یا ۱۲ سالگی گرفت و بلافاصله متوجه تغییر رفتار بچه‌های کلاسشان شد. او می‌گوید: «خیلی عجیب بود. می‌نشستی و شروع می‌کردی به اسکرول‌کردن و دیگر حتی با کسی که پشت‌سرت نشسته بود حرف هم نمی‌زدی، به جایش به او پیام می‌دادی.» باوجود اینکه مدرسه‌ی او قانون خاموش بودن گوشی‌ها را داشت، معلمان خیلی زود بی‌خیال اجرای آن شدند و به تدریج صدای زنگ و اعلان گوشی‌ها از هر طرف کلاس به گوش می‌رسید.

توبیاس که در اواخر نوجوانی تماشای ویدیوهای یوتیوب و اینستاگرام را شروع کرده بود در این مورد می‌گوید: «گاهی بعد از دو سه ساعت تماشای ویدیوهای کوتاه، احساس ناامیدی می‌کردم و می‌گفتم وای زمان چه زود گذشت. دیگر وقتی برای کارهایی که واقعاً می‌خواستم انجام بدهم باقی نمانده است.» نگرانی او وقتی بیشتر شد که فهمید علاقه‌اش به بازی‌های شوتر اول‌شخص باعث شده است که الگوریتم‌های شبکه‌های اجتماعی، محتوای مرتبط با اسلحه‌های واقعی و صحنه‌های خشونت‌آمیز را برایش نمایش دهند. توبیاس نیز مانند بقیه معتقد است که هرچقدر تماس کودکان و نوجوانان با گوشی‌های هوشمند دیرتر و محدودتر باشد، برایشان بهتر است.

لِتی، دانشجوی ۲۰ ساله‌ی فوریت‌های پزشکی در انگلستان هم می‌گوید که تا سن ۱۶ سالگی به فرزندش اجازه‌ی داشتن گوشی هوشمند نمی‌دهد و حتی پس از آن نیز تنها با دسترسی محدود به رسانه‌ها موافقت می‌کند.

او که نخستین گوشی هوشمندش را در ۱۸ سالگی خریده بود، در همان سال‌ها به‌وضوح می‌دید آن عده از دوستانش که زودتر صاحب گوشی شده بودند، چگونه قربانی قلدری‌های آنلاین می‌شوند، توان توجه‌شان کمتر می‌شود و به‌جای گفت‌وگو یا پرداختن به فعالیت‌های خلاقانه، زمانشان را پای شبکه‌های اجتماعی تلف می‌کنند. او که حالا دو سال از خرید گوشی‌اش می‌گذرد، می‌گوید: «شبکه‌های اجتماعی بی‌تردید من را تغییر داده‌اند. دیگر توان تحمل هیچ‌کاری نکردن را ندارم، تمرکزم کمتر شده و زندگی در لحظه برایم دشوارتر است. الگوریتم‌های شبکه‌های اجتماعی مرا با تصاویری مواجه کرده‌اند که هرگز علاقه‌ای به دیدنشان نداشتم.»

او چنین تجربه‌ای را از نوجوانی به یاد دارد: در ۱۳ سالگی، خودش و چند دختر دیگر در مدرسه پیام‌هایی از غریبه‌ای در گوگل مسنجر دریافت می‌کردند. آن فرد موفق شد برخی از آن‌ها را متقاعد کند که تصاویر نامناسبی برایش بفرستند و درنهایت هم به جرم کودک‌آزاری به زندان افتاد. نورا همچنین به یاد می‌آورد که هم‌کلاسی‌ها از طریق اپلیکیشن‌های پیام‌رسان دیگران را مورد آزار قرار می‌دادند. او می‌گوید: «خودم هم با پیام‌های زننده‌ای دست‌وپنجه نرم کردم.»

نورا مدتی بعد متوجه شد که شبکه‌های اجتماعی اختلال تغذیه‌اش را تشدید کرده‌اند؛ چرا که مقایسه‌ی دائم خود با دختران دیگر و تماشای ویدیوهای تغییر وزن، او را به سوی عادت‌های ناسالم تغذیه‌ای سوق می‌داد. او در آن دوران به‌شدت درگیر لایک گرفتن در اینستاگرام شده بود؛ آن هم در حسابی که حالا آن را حذف کرده است چون معتقد است که تجربه‌ی سالمی برایش نبوده است.

بنفشه کمالی

توهم بازدیدهای میلیونی؛ چگونه اینستاگرام و یوتیوب هر روز ما را فریب می‌دهند؟

مطالعه '6

نورا امروز نگران برادر ۱۶ ساله‌اش است و می‌گوید: «حساب تیک‌تاک برادرم پر شده از ایده‌های به‌شدت زن‌ستیز و روایت‌هایی از مردسالاری سمی. دوستانش درباره‌ی بدن زنان حرف‌هایی می‌زنند که زننده و تحقیرآمیز است. این چیزها در دوران کودکی و نوجوانی من و دوستانم اصلاً وجود نداشت.»

یکی از کاربران زومیت هم در مورد استفاده‌ی کودکان و نوجوانان از گوشی‌های هوشمند گفته است:

ما آخرین نسلی بودیم که دنیای قشنگ بدون اینترنت رو تجربه کرد.

کاربر دیگری نیز با اشاره‌ی تلویحی به تلاش شرکت‌ها برای جبران هزینه‌ها از طریق جلب توجه و اشغال زمان کاربران گفته است:

هر چیز قیمتی 💲 داره. باید بهایش را بپردازید...

نظر شما چیست؟ آیا به‌عنوان کاربران جامعه‌ی ایرانی، استفاده‌ی کودکان و نوجوانان از گوشی‌های هوشمند را درست می‌دانید؟