داستان ناگفته داس؛‌ سیستم‌عامل «کثیفی» که دنیای کامپیوتر را فتح کرد

صفحه‌ای سیاه و یک نشانگر سفید چشمک‌زن در گوشه‌ی بالا سمت چپ کنار عبارت: <\:C

برای نسل کاربران اولیه‌ی کامپیوترهای شخصی، این فقط یک خط فرمان نبود؛ بلکه یک صفحه‌ی سیاه‌رنگ خالی بود که در آن با تایپ کلماتی مرموز مثل dir، cd یا format: a، می‌شد به قلب یک ماشین نفوذ کرد. صدای کلیک‌های صفحه‌کلید مکانیکی و فلاپی درایو هنگام خواندن اطلاعات، موسیقی متن آن دوران بود.

MS-DOS نه‌تنها مایکروسافت را به یک غول نرم‌افزاری تبدیل کرد، بلکه استانداردی را به‌وجود آورد که کل صنعت کامپیوترهای شخصی بر پایه‌ی آن بنا شد و راه را برای ظهور ویندوز هموار کرد. این، تاریخچه‌ی سیستم‌عاملی است که شاید «کثیف» و «سریع» متولد شد، اما سرنوشت دنیای دیجیتال را برای دهه‌های بعد رقم زد.

داستان MS-DOS، داستان شانس، قمار بزرگ و نبوغ تجاری است. در سال ۱۹۸۰، غول دنیای کامپیوتر، شرکت IBM، تصمیم گرفت وارد بازار نوپای کامپیوترهای شخصی شود. آن‌ها با عجله سخت‌افزار را آماده کردند، اما برای به کار انداختن آن به یک «سیستم‌عامل» نیاز داشتند. اینجا بود که سرنوشت، درِ یک شرکت کوچک و نسبتاً ناشناخته به نام مایکروسافت را زد که توسط دو جوان به نام‌های بیل گیتس و پل آلن اداره می‌شد.

اما نکته‌ی شگفت‌انگیز ماجرا اینجا بود: مایکروسافت در آن لحظه هیچ سیستم‌عاملی نداشت!

در یکی از بزرگ‌ترین بلوف‌های تاریخ تکنولوژی، بیل گیتس به IBM قول یک سیستم‌عامل را داد. سپس او و تیمش به سرعت به دنبال راه‌حل گشتند و آن را در سیاتل پیدا کردند: یک سیستم‌عامل کوچک به نام QDOS (مخفف «Quick and Dirty Operating System» به معنی «سیستم‌عامل سریع و کثیف») که توسط برنامه‌نویسی به نام تیم پترسون نوشته شده بود. مایکروسافت تمام حقوق QDOS را به قیمت ناچیز حدود ۷۵,۰۰۰ دلار خرید، آن را کمی تغییر داد و با نام جدید MS-DOS (Microsoft Disk Operating System)، آن را برای استفاده در اولین کامپیوتر شخصی IBM آماده کرد.

اما شاهکار بیل گیتس فروش خود سیستم‌عامل نبود، بلکه نحوه‌ی فروش آن بود. او به جای فروش انحصاری MS-DOS به IBM، قرارداد را طوری تنظیم کرد که مایکروسافت حق فروش و صدور مجوز آن را نیز به دیگر تولیدکنندگان سخت‌افزار داشته باشد. با ظهور کامپیوترهای «سازگار با IBM» از شرکت‌هایی مانند Compaq، هر کدام از آن‌ها برای کار کردن به یک سیستم‌عامل نیاز داشتند و MS-DOS تنها گزینه‌ی موجود بود.

پیش از آنکه MS-DOS به‌عنوان سیستم‌عامل منتخب IBM-PC منتشر شود، چشم‌انداز رایانش، بیشتر به وسیله‌ی ماشین‌های بزرگ و گران‌قیمت و مجموعه‌ای از سیستم‌عامل‌های متناسب با سخت‌افزارهای خاص شکل می‌گرفت.

در میان تمام گزینه‌های موجود در بازار دهه‌ی ۸۰ میلادی، CP/M که توسط شرکت Digital Research توسعه یافته بود، به‌عنوان یکی از پیشتازان دوران تحول سیستم‌عامل‌ها شناخته می‌شود که تاثیر قابل‌توجهی در توسعه‌ی MS-DOS داشت. این سیستم‌عامل که روی ریزپردازنده‌های اینتل ۸۰۸۰ و زایلوگ Z80 اجرا می‌شد، با ارائه‌ی رابط خط فرمان و مدیریت حافظه‌ی دیسک، الگویی برای سیستم‌عامل‌های آتی شد.

در ۲۱ آگوست ۱۹۸۰، گروهی از نمایندگان آی‌بی‌ام از مایکروسافت بازدید کردند؛ شرکتی که در آن زمان به‌خاطر کامپایلر زبان بیسیک، به‌عنوان یک نهاد نرم‌افزاری کوچک شناخته‌ می‌شد. این گروه، به رهبری فردی به نام جک سامز، به مایکروسافت اطلاع داد که آی‌بی‌ام به توسعه‌ی یک کامپیوتر بر پایه‌ی ریزپردازنده‌ی ۸۰۸۶ علاقه‌مند است. بااین‌حال، آی‌بی‌ام همچنان در انتخاب نهایی پردازنده برای کامپیوتر شخصی، به جمع‌بندی نهایی نرسیده بود.

بابک قهرمانی

چگونه کامپیوتر شخصی IBM توانست توجه کاربران و خریداران را به خود جلب کند

مطالعه '9

یکی از راه‌حل‌های آی‌بی‌ام این بود که کامپیوتر جدیدی را براساس محصولات تولیدکنندگان دیگر طراحی کند. برای این منظور، آی‌بی‌ام تمام سخت‌افزارهای لازم را در دسترس داشت، اما هنوز یک چیز کم بود: تیم طراحی آی‌بی‌ام، برنامه‌ای برای سیستم‌عامل و نرم‌افزارهای مورد نیازش نداشت. دلیل دیدار تیم جک سامز از مایکروسافت، یافتن جوابی برای این پرسش بود که باتوجه‌به مشخصات یک کامپیوتر ۸بیتی، آیا تیم توسعه‌ی بیل گیتس می‌تواند یک نسخه‌‌ی آماده از بیسیک را تا فقط آوریل ۱۹۸۱ توسعه دهد؟

در پایان، نمایندگان آی‌بی‌ام با پذیرش کار روی پردازنده‌های ۱۶بیتی، با ایده‌ای برای توسعه‌ی یک سرور ۱۶بیتی ارزان‌قیمت، جلسه را ترک کردند. کمتر از یک ماه بعد، آی‌بی‌ام از بیل گیتس که آیا مایکروسافت می‌تواند علاوه بر بیسیک، زبان‌های فورترن، پاسکال و کوبول را نیز تا آوریل ۱۹۸۱ برای کامپیوتر جدید آماده کند؟

مهدی زارع سریزدی

کدام زبان برنامه‌نویسی انرژی کمتری مصرف می‌کند؟

مطالعه '9

دیری نپایید که نمایندگان آی‌بی‌ام از دیجیتال ریسرچ بازدید کردند و مذاکره در مورد دریافت مجوز آغاز شد. اما نماینده‌ی دیجیتال ریسرچ در امضای توافق‌نامه‌ی عدم افشا که آی‌بی‌ام ارائه کرده بود، تردید داشت. او سخت‌گیری‌های آی‌بی‌ام را مانعی در برابر نوآوری در توسعه می‌دانست.

باوجود مخالفت‌های اولیه، چندی بعد، دیجیتال ریسرچ توافق‌نامه‌ی عدم افشا را پذیرفت. اما این‌بار پیشنهاد آی‌بی‌ام را با مبلغ ۲۵۰,۰۰۰ دلار (معادل ۹۶۰٬۰۰۰ دلار در سال ۲۰۲۵) در ازای دریافت تعداد نامحدودی از نسخه‌ها، رد کرد. این شرکت بر طرح حق امتیازِ مبتنی بر تعداد فروش، که روشی رایج در صنعت بود، اصرار می‌ورزید.

با حل نشدن اختلافات در مباحث مالی و حق امتیاز، آی‌بی‌ام تصمیم گرفت به جای دیجیتال ریسرچ با شرکت مایکروسافت همکاری کند. مایکروسافت که خود را در موقعیتی بی‌نظیر می‌دید، همکاری با آی‌بی‌ام را پذیرفت.

در این میان، مایکروسافت همچنان علاقه داشت تمام زبان‌های مورد نیاز آی‌بی‌ام را توسعه دهد که در مجموع کدی حدود ۴۰۰ کیلوبایت می‌شد. اما برای انجام این کار در بازه‌ی زمانی شش‌ماهه، لازم بود در مورد سیستم‌عامل مورد نظر آی‌بی‌ام، بیشتر بداند، زیرا بیسیکِ مبتنی بر رام به‌طور مستقیم با بایوس تعامل داشت.

در چنین شرایطی، در روز یکشنبه ۲۸ سپتامبر ۱۹۸۰، بیل گیتس، پل آلن و کِی نیشی، نایب‌رئیس مایکروسافت و رئیس شرکت ASCII در ژاپن، در دفتر گیتس در طبقه‌ی هشتم ساختمانی در بِلویو، واشنگتن نشسته بودند. گیتس این لحظه را چنین به یاد می‌آورد:

من و کِی آنجا نشسته بودیم، شب بود و پال روی کاناپه دراز کشیده بود. کِی گفت: «باید انجامش بدیم، باید انجامش بدیم.» کل کار نهایتاً ۲۰ کیلوبایت کد اضافی نیاز داشت. درنهایت تنها ۱۲ کیلوبایت اضافه شد. کار چندان بزرگی نبود، و به محض اینکه کِی آن را گفت، برای ما واضح شد که یک سیستم‌عامل ساده طراحی کنیم. مشخصات لازم را داشتیم، و می‌دانستیم که قرار است آن را برای پردازنده‌ی ۱۶بیتی توسعه دهیم.

- بیل گیتس ، بنیان‌گذار و رییس مایکروسافت

گیتس و آلن مجدداً به پیشنهادی که مایکروسافت به آی‌بی‌ام داده بود، نگاه کردند. برآورد اولیه‌ی کد ۴۰۰ کیلوبایتی، شامل چهار زبان برنامه‌نویسی، یک اسمبلر (Assembler) و یک لینکر (برای وصل کردن کتابخانه‌ها به برنامه‌‌های کامپایل شده) بود. اضافه کردن یک سیستم‌عامل تنها به حدود ۲۰ کیلوبایت دیگر نیاز داشت.

از آنجاکه مایکروسافت یک سیستم‌عامل آماده به انتشار نداشت، تصمیم گرفت تا QDOS را از شرکت کوچکی به نام Seattle Computer Products (SCP) خریداری کند؛ سیستم‌عامل QDOS ساخته‌ی تیم پترسون.

در اولین اقدام، آلن با راد بروک در شرکت SCP تماس گرفت و به او گفت که مایکروسافت می‌خواهد سیستم‌عامل این شرکت را توسعه دهد و در ادامه به انتشار آن کمک کند. SCP که در زمینه‌ی بازاریابی نرم‌افزار فعال نبود، با این پیشنهاد موافقت کرد و QDOS را (که با نام رسمی 86-DOS نیز شناخته می‌شد) تحت مجوز غیرانحصاری به مایکروسافت واگذار کرد. مایکروسافت، QDOS را در دو مرحله و در مجموع به مبلغ ۷۵٬۰۰۰ دلار (معادل ۲۸۹٬۰۰۰ دلار در سال ۲۰۲۵) از پترسون خرید.

در مرحله‌ی اول و در دسامبر ۱۹۸۰، مایکروسافت QDOS را با یک مجوز غیرانحصاری به قیمت ۲۵٬۰۰۰ دلار آمریکا تصاحب کرد. در ماه مه ۱۹۸۱، پترسون به استخدام مایکروسافت در آمد تا سیستم‌عامل را به IBM-PC منتقل کند. بعد از موفقیت در انتقال سیستم‌عامل، سرانجام در جولای ۱۹۸۱، مایکروسافت تمام حقوق QDOS را یک‌جا و به قیمت ۵۰٬۰۰۰ دلار خریداری کرد تا اجازه‌ی انتشار با نام خود را داشته باشد.

بنابراین مایکروسافت درخواست کرد که برای تضمین تحویل به‌موقع سیستم‌عامل در بهار ۱۹۸۱، کنترل کامل توسعه‌ را در اختیار بگیرد. با نزدیک شدن به روزهای پایانی عرضه‌ی IBM-PC 5150، آی‌بی‌ام چاره‌ای جز پذیرش این درخواست نداشت.

پترسون نقش مهمی در مراحل اولیه‌ی توسعه‌ی MS-DOS داشت و پس از پیوستن به مایکروسافت، به‌طور فعال در پروژه مشارکت کرد. هدف او، ارائه‌ی سیستمی قدرتمند و منعطف بود که بتواند طیف گسترده‌ای از نرم‌افزارها را پشتیبانی کند.

یکی از چالش‌های فنی تیم توسعه‌ی MS-DOS، ایجاد سیستمی بود که بتواند با منابع محاسباتی محدود آن زمان، به‌طور کارآمد عمل کند. مدیریت حافظه، موضوع جدیدی به‌حساب نمی‌آمد، چرا که کامپیوترهای شخصی اولیه، رم و ظرفیت ذخیره‌سازی بسیار کمی داشتند. MS-DOS با معرفی سیستم جدول تخصیص فایل (FAT)، به مدیریت بهینه‌ی حافظه‌ی دیسک کمک و جایگاه خود را در نسخه‌های بعدی نیز تثبیت کرد.

آی‌بی‌ام در روز شکرگزاری سال ۱۹۸۰، نمونه‌ی اولیه‌ای از IBM-PC را به مایکروسافت تحویل داد تا بیل گیتس، پال آلن و به ویژه باب اُریر (Bob O'Rear) وارد دوره‌ای پر تنش و گاه خسته‌کننده در توسعه‌ی سیستم‌عامل شوند. همانطور که اُریر در خاطراتش می‌آورد:

زمانی‌که بیدار بودم، فقط به این پروژه فکر می‌کردم!

- باب اُریر، برنامه‌نویس سابق مایکروسافت

اولین وظیفه‌ای که تیم توسعه‌دهنده برعهده گرفت، راه‌اندازی 86-DOS روی دستگاه جدید بود. این امر چالشی بزرگ به‌شمار می‌رفت، زیرا کار در محیطی انجام می‌شد که سخت‌افزارها پیوسته تغییر می‌کردند و درعین‌حال مشخصات سیستم‌عامل نوپا نیز مدام تغییر می‌یافت.

به‌عنوان بخشی از این روند، QDOS کامپایل شد تا با بایوسی که مایکروسافت در نگارش آن به آی‌بی‌ام کمک می‌کرد، یکپارچه شود؛ کاری که مشکلات خاص ناشی از نوع رسانه‌های ذخیره‌سازی به‌همراه داشت. نسخه‌ی اولیه‌ی QDOS، به‌صورت یک برنامه‌ی بزرگ به زبان اسمبلی و بسیار نامرتب (که برنامه‌نویسان، اسپاگتی کد می‌نامند) نوشته شده بود که حتی ابزارهای کمکی مانند EDLIN، CHKDSK و INIT (که بعدها به FORMAT تغییر نام داد) نیز نداشت.

چالش اول زمانی رخ داد که پترسون، کد را روی یک دیسک فلاپی ۸اینچی به مایکروسافت تحویل داد. اما IBM-PC از دیسک‌های پنچ و یک‌چهارم اینچی استفاده می‌کرد، بنابراین مایکروسافت ناچار شد فرمت جدیدی برای دیسک تعیین کند و راه‌حلی بیابد تا سیستم‌عامل از فرمت قدیمی به قالب جدید منتقل شود.

اُریر مسئولیت این مهاجرت نرم‌افزاری را برعهده داشت. ماجرا با انتقال کدها از یک دیسک قدیمی ۸اینچی و کامپایل آن‌ها کلید خورد. سپس این کد به زبان ماشین اینتل (در مبنای ۱۶) ترجمه شد. کد برای مدتی کوتاه روی یک کامپیوتر بزرگ DECSYSTEM-20 قرار گرفت و از آنجا سفر نهایی خود را به مقصد اصلی، یعنی یک سیستم توسعه‌ی بر پایه‌ی اینتل با دیسک پرحجم و شبیه‌ساز مخصوصش، آغاز کرد.

دستگاه DECSYSTEM-20 مورد استفاده در مرحله‌ی اصلی توسعه، همچنین در برنامه‌نویسی بایوس نیز به‌کار گرفته شد؛ ازاین‌رو، مراحلی شامل دانلود بایوس به کامپیوتر اینتل، تبدیل آن به زبان ماشین، انتقال آن به سیستم اولیه آی‌بی‌ام و سپس بارگذاری متقابل آن به نمونه‌ی واقعی نیز لازم بود.

پترسون تا پایان کار در شرکت سیاتل، به توسعه‌ی 86-DOS ادامه داد. او در اواخر سال ۱۹۸۰ توابع مدیریت دیسک را با افزودن امکان خواندن و نوشتن آسان‌ترِ چندین سکتور و رکورد (با اندازه‌ی متغیر) بهبود بخشید.

پترسون علاوه‌بر بهبودهای مدیریت دیسک، روی ده‌ها تغییر درخواستی از سوی مایکروسافت نیز کار کرد؛ از اصلاح پیام‌های راه‌اندازی سیستم‌عامل گرفته تا تغییراتی در EDLIN، ویرایشگر متن که برای استفاده‌ی شخصی خود نوشته بود. در طول این فرایند، محدودیت‌های امنیتی آی‌بی‌ام باعث شد که پترسون هرگز نام OEM را نشنود و تا زمانی‌که به مایکروسافت ملحق شد، نمونه‌های اولیه‌ی IBM-PC 5150 را مشاهده نکرد.

بدون شک، در طول مسیر توسعه، برنامه‌نویسان با مسائل کوچک و جزئی، معماهای لحظه‌ای، اشکالات نرم‌افزاری و نکات پیش‌بینی نشده‌ای روبرو می‌شدند که بدون رفع آن‌ها هیچ پروژه‌ای کامل نمی‌شد. به‌عنوان مثال، وقفه‌های کارت‌های سریالی که در زمان‌های نامناسب رخ می‌دادند و به‌طرز آزاردهنده‌ای محدودیتی سخت‌افزاری را نشان می‌دادند که بایوس قادر به رفع آن نبود. این خطا منجر به کرش‌های پراکنده در MS-DOS می‌شد.

اولین نسخه‌ی MS-DOS، یعنی نسخه‌ی ۱٫۰، سیستم‌عاملی نبود که مایکروسافت به‌عنوان مدل نهایی برای سیستم‌های ۱۶بیتی در نظر داشت. بیل گیتس در این‌باره در خاطراتش نوشته است:

در واقع، آنچه ما از ابتدا در ذهن داشتیم، چیزی شبیه به MS-DOS 2.0 بود، با فایل‌سیستم سلسله‌مراتبی و همه‌چیز دیگر...اما نکته‌ی کلیدی در توسعه‌ی نسخه‌ی ۱٫۰ این بود که من گفتم: «ببینید، ما می‌توانیم ابتدا یک زیرمجموعه را منتشر و از آنجا به سمت نسخه‌های پیشرفته‌تر حرکت کنیم.»

- بیل گیتس، بنیان‌گذار و رییس مایکروسافت

نسخه‌ی اولیه‌ی منتشر شده، در واقع همان زیرمجموعه‌ی اولیه‌ای شد که گیتس از MS-DOS در نظر داشت. انتشار این نسخه‌ی ناکامل، از دو جنبه‌ی مهم، سازشی مناسب بین وضعیت موجود و انتظارات آینده محسوب می‌شد. اول اینکه، مایکروسافت توانست به زمان‌بندی آی‌بی‌ام برسد، و دوم، این سیستم‌عامل همچنان با CP/M، که یک استاندارد شناخته‌شده در آن زمان بود، از نظر قالب برنامه‌ها سازگاری داشت.

نسخه‌ی اول MS-DOS که تنها برای IBM-PC در دسترس قرار گرفت، ۴٬۰۰۰ خط کد منبع به زبان اسمبلی داشت و در ۸کیلوبایت حافظه اجرا می‌شد. علاوه‌بر ابزارهایی مانند DEBUG، EDLIN و FORMAT، این سیستم عامل از سه فایل اصلی تشکیل شده بود:

• فایل اول، IBMBIO.COM، به‌عنوان رابطی با بایوس موجود در رام کامپیوتر آی‌بی‌ام عمل و سیستم ورودی/خروجی کاراکتر و دیسک را مدیریت می‌کرد.
• فایل دوم، IBMDOS.COM، شامل هسته‌ی سیستم‌عامل بود که رابط برنامه‌نویسی (API)، مدیریت فایل‌های دیسک و مدیریت حافظه را نیز در بر می‌گرفت.
• فایل سوم، COMMAND.COM، پردازشگر دستورات خارجی بود که بیشتر از سایر قسمت‌ها در تعامل مستقیم با کاربر قرار داشت.

برای بهره‌برداری از پایگاه گسترده‌ی زبان‌های برنامه‌نویسی موجود و برنامه‌های پرطرفداری مانند WordStar و dBASE II، نسخه‌ی اول MS-DOS به گونه‌ای طراحی شد که توسعه‌دهندگان نرم‌افزار بتوانند به‌صورت دستی، کد منبع نوشته شده برای پردازنده‌ی ۸۰۸۰ را برای اجرا بر روی پردازنده‌ی ۸۰۸۶ ترجمه کنند. به‌دلیل این ارتباط، MS-DOS از نظر ظاهر و عملکرد، شباهت زیادی به CP/M-80 داشت.

سیامک احدی

مایکروسافت کد منبع MS-DOS و Word را برای عموم منتشر کرد

مطالعه '2

مایکروسافت با انتشار MS-DOS، مجموعه‌ای از ویژگی‌ها را معرفی کرد که اگرچه از دیدگاه امروز ممکن است ابتدایی به‌نظر برسند، نقشی اساسی در شکل‌گیری چشم‌انداز رایانش شخصی داشتند. رابط خط فرمان آن به‌عنوان یکی از خصوصیات برجسته، عناصر گرافیکی را کنار گذاشت و محیط کاربری متنی ارائه داد که در آن دستورات توسط کاربر تایپ می‌شدند.

رابط خط فرمان MS-DOS، از دیدگاه امروزی بسیار ساده به‌نظر می‌رسید، اما نوآوری قابل‌توجهی محسوب می‌شد و به کاربران امکان کنترل مستقیم عملیات کامپیوتر از طریق دستورات متنی را می‌داد. این رویکرد با نیاز به منابع سخت‌افزاری اندک و امکان کنترل مستقیم و منعطف عملکردهای کامپیوتر، دسترسی به پردازش سریع را برای مخاطبان وسیع‌تری فراهم ساخت.

فایل‌سیستم به کار رفته در MS-DOS، معروف به FAT، ستون فقرات طراحی این سیستم بود که در ابتدا برای مدیریت فلاپی توسعه یافت، اما با پیشرفت فناوری به یک سیستم قدرتمند تبدیل شد که از هارددیسک نیز پشتیبانی می‌کرد. سادگی و کارایی آن در مدیریت ذخیره‌سازی و بازیابی فایل، استاندارد بادوامی را رقم زد که حتی در طراحی فایل‌سیستم‌های مدرن نیز تأثیرگذار است.

این محدودیت، منجر به پیدایش تکنیک‌های برنامه‌نویسی نوآورانه برای به حداکثر رساندن استفاده از حافظه شد؛ از جمله به کار گرفتن افزونه‌های حافظه در نسخه‌های بعدی که توانایی عبور از محدودیت ۶۴۰ کیلوبایت را فراهم کردند. نسخه‌ای از ویندوز ۲٫۰ که با نام Windows/386 شناخته می‌شود، به‌طور وسیعی از تکنیک افزونه‌های حافظه بهره برد.

همانند CP/M-86، سیستم‌عامل MS-DOS از فایل با نامی به‌طول هشت و پسوند سه کاراکتری استفاده و از همان قواعد برای شناسایی درایوهای دیسک در خط فرمان پیروی می‌کرد. در بیشتر موارد، همچنین از همان زبان دستوری، خدمات فایل، و ساختار کلی CP/M بهره می‌برد. این شباهت در سطح برنامه‌نویسی بیشتر به چشم می‌آمد، به‌طوری که تقریباً یک ارتباط یک‌به‌یک بین فراخوانی‌های سیستمی CP/M و MS-DOS وجود داشت که برای برنامه‌های کاربردی در دسترس بودند.

در مقایسه با سیستم‌های معاصر، سادگی، کارایی و سازگاری گسترده، ویژگی برجسته‌ی MS-DOS بود. برخلاف یونیکس که به سخت‌افزار قدرتمندتر و زمانی طولانی برای یادگیری نیاز داشت، MS-DOS کامپیوترها را همگانی، آسان و کاربردی ساخت. اجرای مستقیم دستورات و نیازهای حداقلی آن، امکان استفاده از نرم‌افزارهای متنوعی از جمله ویرایشگر متنی، صفحه‌ی گسترده، بازی‌ها و نرم‌افزارهای آموزشی را فراهم کرد.

هوشیار ذوالفقارنسب

داستان توسعه یونیکس؛ سیستم‌عاملی که بی‌سروصدا بر دنیا پادشاهی می‌کند

مطالعه '16

موفقیت MS-DOS با تصمیم آی‌بی‌ام برای اجازه‌ی تولید کامپیوترهای سازگار توسط سایر تولیدکنندگان (که با نام کلون شناخته می‌شدند) تقویت شد. این تصمیم، بازار عظیمی برای MS-DOS ایجاد کرد و آن را به سیستم‌عاملی تبدیل نمود که در صنعت نوپا و روبه‌رشد کامپیوترهای شخصی انتخاب اصلی به‌حساب می‌آمد. استراتژی صدور مجوز شرکت مایکروسافت که به سایر تولیدکنندگان امکان نصب MS-DOS بر روی دستگاه‌های سازگار با آی‌بی‌ام را می‌داد، نقش مهمی در تثبیت این سیستم‌عامل داشت.

انتشار MS-DOS تأثیر عمیقی بر چشم‌انداز توسعه‌ی نرم‌افزار و صنعت فناوری داشت. پذیرش گسترده‌ی آن به‌عنوان سیستم‌عامل کامپیوترهای سازگار با آی‌بی‌ام، زمینه‌ای غنی برای نوآوری نرم‌افزاری و کارآفرینی فراهم ساخت.

یکی از مهم‌ترین تأثیرات MS-DOS بر توسعه‌ی نرم‌افزار، رشد انفجاری برنامه‌های کاربردی بود. ابزارهای موجود در توسعه‌ی برنامه‌ها در چارچوب این سیستم‌عامل، به برنامه‌نویسان اجازه داد تا نرم‌افزارهای متنوعی ایجاد کنند؛ از ابزارهای بهره‌وری مانند Word و Lotus 1-2-3 گرفته تا بازی‌های انقلابی مانند Doom و King’s Quest. این تنوع در کاربرد، کامپیوترهای شخصی را وارد بازارهای چندمنظوره‌ی مختلفی از جمله کسب‌وکار، آموزش و سرگرمی کرد.

توسعه‌ی نرم‌افزار برای MS-DOS همچنین موجب نوآوری‌هایی در زبان‌های برنامه‌نویسی و ابزارهای توسعه شد. مایکروسافت با انتشار زبان‌های برنامه‌نویسی مانند بیسیک، C و بعدها ویژوال بیسیک، سهم مهمی در این اکوسیستم داشت. این ابزارها موانع ورود برنامه‌نویسان به عرصه‌ی تولید نرم‌افزار را کاهش دادند و به توسعه‌دهندگان اجازه دادند تا تمرکز خود را بر نوآوری بگذارند، بدون آنکه نگران جزئیات سازگاری سخت‌افزاری باشند.

تسلط MS-DOS بر بازار کامپیوترهای شخصی پیامدهای اقتصادی قابل‌توجهی به همراه داشت. این سیستم‌عامل، زمینه‌ساز ظهور IBM-PC به‌عنوان یک بستر استاندارد شد و تولیدکنندگان سخت‌افزار را ترغیب کرد تا کامپیوترهای سازگار تولید نمایند.

میراث MS-DOS بر توسعه‌ی سیستم‌عامل‌های مدرن تأثیر عمیقی داشت؛ هرچند رابط خط فرمان آن به‌طور عمده توسط رابط‌های کاربری گرافیکی (GUI) جایگزین شده است، اصول سادگی، کارایی و سازگاری گسترده که MS-DOS را تعریف می‌کردند، همچنان الهام‌بخش طراحی نرم‌افزارهای امروزی به شمار می‌روند.

در مجموع، MS-DOS فراتر از یک سیستم‌عامل بود و همچون کاتالیزوری برای تغییر در چشم‌انداز فناوری عمل کرد. توسعه، پذیرش و گذار آن به سیستم‌های عامل مدرن، دوره‌ای شگرف از نوآوری و رشد را به تصویر می‌کشد. میراث MS-DOS نه‌تنها در نرم‌افزارها و سخت‌افزارهایی که الهام‌بخش آن شدند، بلکه در فرهنگ رایانش که به‌وجود آورد، باقی مانده است.

با تأمل در تاریخچه‌ی MS-DOS مشخص می‌شود که اهمیت آن جایگاهی فراتر از دستاوردهای فنی داشت. این سیستم‌عامل، فرهنگ نوآوری، همکاری و یادگیری را پرورش داد که همچنان بر صنعت فناوری تأثیرگذار است. داستان MS-DOS گواهی است بر قدرت نرم‌افزار در همگانی ساختن دسترسی به فناوری در آینده‌ای که رایانش، بخش جدایی‌ناپذیری از هر جنبه‌ای از زندگی می‌شود.