سوالی که پس از حملات آمریکا و اسرائیل به برنامه هستهای ایران مطرح میشود این است که: «چه چیزی از این برنامه باقیمانده است؟»
دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، اعلام کرده است که سه هدفی که در حملات آمریکا هدف قرار گرفتند، «کاملا نابود شدهاند». وزیر دفاع او هم گفته است که این تأسیسات «منهدم شدهاند».
خبرگزاری آسوشیتدپرس در گزارشی به این موضوع پرداخته و مینویسد: گزارش مقدماتی منتشر شده توسط سازمان اطلاعات دفاعی آمریکا (DIA) نشان میدهد که حملات به تأسیسات فوردو، نطنز و اصفهان آسیبهای زیادی وارد کردهاند، اما این تأسیسات به طور کامل از بین نرفتهاند.
رئیس آژانس بینالمللی انرژی اتمی (IAEA) هم گفته که به دنبال حملات اسرائیل و آمریکا، این نهاد «آسیبهای گستردهای را در چندین سایت هستهای ایران مشاهده کرده است»، از جمله در سه سایت مذکور. اسرائیل نیز ادعا کرده که این حملات توانستهاند برنامه هستهای ایران را «برای سالها به تاخیر بیندازند».
مقامات و کارشناسان هنوز در حال ارزیابی میزان آسیبها هستند و نتایج ارزیابیها ممکن است تغییر کند.
دو سوال اصلی که آنها در تلاشند به آنها پاسخ دهند این است که انبار اورانیوم غنیشده ایران کجا است و وضعیت سانتریفیوژهایی که سوخت هستهای را غنیسازی میکنند، چگونه است؟
وضعیت نامشخص ذخایر اورانیوم غنیسازی شده
پاسخ به اولین سوال هنوز مشخص نیست، اما آژانس بینالمللی انرژی اتمی معتقد است که آسیبهای زیادی به سانتریفیوژها در دو مرکز غنیسازی نطنز و فردو وارد شده است.
آژانس بینالمللی انرژی اتمی و کشورهای دیگر میخواهند بدانند که وضعیت اورانیوم و سانتریفیوژها چگونه است، زیرا اگر ایران تصمیم بگیرد سلاح هستهای بسازد، با توجه به در اختیار داشتن ذخایر اورانیوم ۶۰ درصد، تولید سوخت مورد نیاز برای آن تنها یک گام فنی کوتاه است.
ایران همیشه تأکید کرده که برنامه هستهایاش صلحآمیز است، اما مقادیر زیادی اورانیوم را فراتر از سطح مورد نیاز برای استفادههای غیرنظامی غنیسازی کرده است. اسرائیل در روز ۱۳ ژوئن حملاتی به اهداف هستهای و نظامی ایران انجام داد و تهران را به تلاش برای ساخت سلاح هستهای متهم کرد.
آمریکا نیز به این حملات پیوست و در روز یکشنبه ۱۴ بمب سنگرشکن را بر فراز تاسیسات هستهای زیرزمینی ایران رها کرد . ایران با حملاتی به اهداف اسرائیلی و آمریکایی به این اقدام واکنش نشان داد. از آن زمان اسرائیل و ایران به آتشبس توافق کردهاند.
در اینجا آنچه که میدانیم و نمیدانیم در مورد وضعیت برنامه هستهای ایران آورده شده است.
آیا سوخت هستهای جابهجا شده است؟
ارزیابی سازمان اطلاعات دفاعی آمریکا (DIA) نشان میدهد که حداقل بخشی از اورانیوم غنیشده ایران پیش از حملات آمریکا جابهجا شده است. این ارزیابی بر اساس گفتههای دو منبع آگاه منتشر شده که به دلایل امنیتی اجازه نداشتند درباره آن صحبت کنند. این یعنی ممکن است برخی از ذخایر اورانیوم غنیشده سالم مانده باشند.
این ارزیابی هنوز مقدماتی است و به محض بهدست آمدن اطلاعات جدید، اصلاح خواهد شد. آژانس همچنین آن را با درجه «اعتماد پایین» ارزیابی کرده که به این معناست که نتایج ممکن است اشتباه باشند.
کاخ سفید این ارزیابی را «کاملاً اشتباه» دانسته و به قدرت بمبها اشاره کرده است تا توضیح دهد که تاسیسات مورد حمله به طور کامل نابود شدهاند.
ایران پیشتر تهدید کرده بود که در صورت حمله، اورانیوم غنیشده خود را مخفی خواهد کرد و این تعهد را در روزی که اسرائیل حملات نظامی خود را آغاز کرد، دوباره تکرار کرد. اورانیوم غنیشده در بشکههایی ذخیره میشود که جابهجایی آنها نسبتا آسان است.
در ماه مه، آژانس بینالمللی انرژی اتمی (IAEA) گزارش داد که ایران ۴۰۸.۶ کیلوگرم اورانیوم غنیشده تا ۶۰ درصد انباشته کرده است. اگر این اورانیوم به ۹۰ درصد غنیشده تبدیل شود، برای ساخت ۹ سلاح هستهای کافی خواهد بود، هرچند ساخت یک سلاح به تخصصهای دیگری مانند دستگاه انفجار نیاز دارد.
پیش از جنگ، کارشناسان بر این باور بودند که این ذخایر بیشتر در دو مکان ذخیره میشده است: تونلهای زیرزمینی در تاسیسات اصفهان و یک سایت غنیسازی زیرزمینی به شدت محافظتشده در فردو.
گمانهزنیها درباره کامیونهای مشاهده شده در فردو
تصاویر ماهوارهای نشان داد که از تاریخ ۱۹ ژوئن، سه روز قبل از حمله آمریکا، کامیونها و بولدوزرها در سایت فردو دیده شدهاند.
اریک بروئر، تحلیلگر سابق اطلاعات آمریکا و اکنون معاون رئیسجمهور در ابتکار تهدید هستهای، گفته است که «احتمالا» ایران از این کامیونها برای حمل سوخت هستهای استفاده کرده است.
اما جیکوب کریکگارد، عضو ارشد اندیشکده بروگل در بروکسل، با این نظر مخالف است و معتقد است که این بیشتر یک فریب بوده است تا هر چیز دیگری.
تصاویر ماهوارهای بعدی نشان داد که ورودیهای تونل به مجموعه زیرزمینی قبل از حملات هوایی آمریکا با خاک مسدود شدهاند.
دونالد ترامپ توضیح مشابهی ارائه کرد و در شبکه اجتماعی Truth Social خود نوشت که کامیونها متعلق به کارگران بتنریزی بودند که در تلاش برای پوشاندن روی چاهها بودند و هیچ چیزی از تاسیسات بیرون نرفته است.
سرنوشت سانتریفیوژها
بازرسان آژانس بینالمللی انرژی اتمی در طول جنگ در ایران باقیماندهاند، اما به دلیل نگرانیهای ایمنی، قادر به بازرسی از سایتهای هستهای نیستند.
اما با توجه به «بار انفجاری استفادهشده و حساسیت شدید ارتعاشی سانتریفیوژها»، آژانس بر این باور است که «آسیبهای بسیار زیادی» به سانتریفیوژها در فردو وارد شده است.
سانتریفیوژها برای غنیسازی اورانیوم استفاده میشوند و اگر ایران بخواهد، میتوانند اورانیوم را به سطح سلاح هستهای برسانند.
آسیبها به برنامه هستهای ایران چه معنایی دارند؟
دونالد ترامپ و بنیامین نتانیاهو گفتهاند که این حملات برنامه هستهای ایران را به نابودی کشانده است. اما همه با این نظر موافق نیستند.
کمیسیون انرژی اتمی اسرائیل معتقد است که حملات اخیر توانستهاند توانایی ایران برای ساخت سلاح هستهای را برای سالها به تاخیر بیندازند.
با این حال، ارزیابی سازمان اطلاعات دفاعی آمریکا (DIA) نشان داده است که برنامه هستهای ایران تنها چند ماه به تاخیر افتاده است.
مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا، در مصاحبهای با پولتیکو گفته است که ایران اکنون در مقایسه با پیش از حملات آمریکا در موقعیتی بسیار دورتر از ساخت سلاح هستهای قرار دارد.
در مقابل علی خامنهای نیز میگوید که ترامپ در مورد تاثیر حملات آمریکا اغراق کرده است.
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
هنوز مشخص نیست که واقعیت به صورت دقیق چیست و ماهها و شاید هفتههای آینده مشخص خواهد کرد که این حملات تا چه اندازه به برنامه هستهای ایران لطمه زدهاند.