تله بدهی پکن

به گزارش صدای بورس، نتایج یک پژوهش نشان می‌دهد که ۷۵ کشور از فقیرترین ملت‌های جهان در سال ۲۰۲۵ با موج بزرگ بازپرداخت بدهی به چین مواجه می‌شوند.

این کشورهای آسیب‌پذیر تنها در سال جاری باید ۲۲ میلیارد دلار از بدهی خود به دولت چین را بپردازند. این بدهی عمدتاً مربوط به وام‌هایی است که بر اساس پروژه کمربند و جاده دولت شی جینپینگ پرداخت شده‌اند. در سپتامبر ۲۰۲۱ گزارشی منتشر شد که نشان می‌داد، حجم مطالبات پکن از کشورهای فقیر و در حال توسعه (شامل بدهی‌های پنهان و رسمی) به ۳۸۵ میلیارد دلار رسیده است. امروز زمان بازپرداخت بخشی از این بدهی‌ها فرا رسیده است.

مؤسسه پژوهشی LOWY در گزارشی درباره میزان مطالبات چین از کشورهای فقیر جهان نوشت: افزایش حجم بازپرداخت بدهی و کاهش وام‌دهی، نقش چین در زمینه تأمین مالی کشورهای در حال توسعه را از «تأمین‌کننده سرمایه» به «وصول‌کننده مطالبات» تغییر داده است. تشدید فشار بدهی‌های چین به ویژه برای فقیرترین و شکننده‌ترین کشورها بسیار آزاردهنده است. در همین حال، کاهش کمک‌های مالی و تجاری غرب از یک سو این فشارها را به چالش‌های بزرگی تبدیل می‌کند و از سوی دیگر به تضعیف مزیت‌های ژئوپلیتیک جهان غرب منجر می‌شود.

گزاش این مؤسسه، یافته‌های خود را به شکل زیر دسته‌بندی کرده است:

• در سال ۲۰۲۵ کشورهای فقیر و به شدت آسیب‌پذیر باید در مجموع ۲۲ میلیارد دلار بابت بدهی به چین پرداخت کنند. در واقع، پکن از یک تأمین‌کننده سرمایه به «فشار مالی صرف» بر بودجه کشورهای در حال توسعه تبدیل شده است.

• با وجود کاهش شدید و گسترده در روند وام‌دهی جهانی، چین همچنان به تأمین مالی برخی شرکای استراتژیک (که دارای منابع اولیه و مواد معدنی حساس هستند) ادامه می‌دهد. البته در این زمینه، فاکتورهای سیاسی و ژئوپلیتیک نیز نقش مهمی دارند. بزرگترین دریافت‌کنندگان وام‌های جدید چین شامل همسایگان نزدیک از جمله پاکستان، قزاقستان، مغولستان و کشورهای در حال توسعه‌ دارای مواد معدنی مهم و صادرکنندگان فلز باتری (لیتیوم) همچون آرژانتین، برزیل، جمهوری دموکراتیک کنگو و اندونزی است.

• در حال حاضر، چین با معضلی دست و پنجه نرم می‌کند که خود آن را ایجاد کرده است. از یک سو، پکن با فشارهای دیپلماتیک خارجی گسترده برای تجدید ساختار بدهی‌های ناپایدار و از سوی دیگر با فشارهای داخلی مؤسسات شبه‌تجاری برای وصول بدهی‌های معوقه مواجه است.

ابتکار کمربند و جاده (BRI) بر اساس برنامه سرمایه‌گذاری بین‌المللی شی جینپینگ، رئیس جمهور چین در سال ۲۰۱۳ راه‌اندازی شد. در این برنامه، وام‌های کلانی به کشورهای کم‌درآمد و فقیر (۱۶۵ کشور) پرداخت شده که رقم آن را دست‌کم ۳۸۵ میلیارد دلار برآورد می‌کنند. البته بخش دیگری از این وام‌ها را تحت عنوان «وام پنهان» طبقه‌بندی کرده‌اند که رقم واقعی آن نامشخص است. در همین حال، گزارش دیگری نشان می‌دهد که در فاصله بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۷ بیش از ۱۳ هزار پروژه به ارزش بیش از ۸۴۳ میلیارد دلار در ۱۶۵ کشور به اجرا درآمده است. همچنین بیش از ۱۰۰ کشور جهان قراردادهایی را بر اساس طرح ابتکار کمربند و جاده امضا کرده‌اند. مهم‌ترین نگرانی این است که پرداخت وام به کشورهای پرریسک نهایتاً به منجر به این شود که برخی کشورهای بدهکار، کنترل یا مالکیت بخشی از دارایی‌های خود را در ازای بازپرداخت بدهی‌ها در اختیار پکن قرار دهند.

• حبیب علیزاده - روزنامه‌نگار

• شماره ۵۹۳ هفته نامه اطلاعات بورس