لیکوئید شدن ارز دیجیتال چیست؟

بازار مشتقات رمزارز طی سال‌های اخیر محبوبیت زیادی پیدا کرده است و معامله‌گران زیادی از سرتاسر جهان به سمت پلتفرم‌هایی مثل بایننس فیوچرز جذب شده‌اند. باتوجه‌به نوسانات بالای بازار ارزهای دیجیتال، این ابزارهای مالی می‌توانند به معامله‌گران کمک کنند با استفاده از اهرم (Leverage) در مدت‌زمان کوتاهی سود قابل‌ توجهی کسب کنند. به‌عنوان مثال اگر شما ۱۰۰ دلار پول دارید، با حضور در بازار فیوچرز و استفاده از ضریب 10x درواقع با ۱۰ برابر پول خود یعنی ۱۰۰۰ دلار وارد معامله می‌شوید و این یعنی اگر قیمت رمزارز مورد نظر یک درصد افزایش یابد، شما ۱۰ درصد سود و اگر یک درصد کاهش یابد، ۱۰ درصد ضرر می‌کنید.

بااین‌حال نباید فراموش کرد که معاملات با اهرم ریسک‌های بالایی نیز به همراه دارند. یکی از اصلی‌ترین عوامل موفقیت در معاملات فیوچرز، تدوین استراتژی دقیق برای هر معامله و آگاهی از میزان سرمایه‌ی در معرض ریسک است و قبل از استفاده از اهرم اطلاع از اینکه لیکوئید در ارز دیجیتال چیست​، اهمیت زیادی دارد.

در معاملات فیوچرز که دسترسی به اهرم بسیار آسان است، اطلاع از میزان سرمایه و مقدار اهرمی که وارد معامله می‌شود، در درک میزان ریسک کلی به شما کمک می‌کند؛ چرا که در برخی موارد، معاملات زیان‌ده می‌توانند به لیکوئید شدن منجر شوند.

قبل از اینکه به مفهوم لیکوئید شدن در ارز دیجیتال بپردازیم، لازم است با مفاهیم اهرم در معاملات فیوچرز، معاملات لانگ و معاملات شورت آشنا شوید.

در دنیای رمزارزها، معاملات فیوچرز یا آتی (Futures Trading) به معامله‌گرها اجازه را می‌دهند که نه‌تنها از رشد قیمت‌ها سود ببرند، بلکه در زمان افت بازار هم درآمد کسب کنند. در این میان، دو مفهوم مهم به نام اهرم (Leverage) و معاملات لانگ و شورت نقشی مهمی دارند. اما این مفاهیم دقیقاً به چه معنا هستند و چگونه کار می‌کنند؟

اهرم در معاملات فیوچرز مثل وام موقت از صرافی عمل می‌کند. فرض کنید فقط ۱۰۰ دلار سرمایه دارید، اما با استفاده از اهرم ۱۰ برابری (10x)، می‌توانید با ۱۰۰۰ دلار وارد معامله شوید. اگر بازار در جهت پیش‌بینی‌شده‌ی شما حرکت کند، سودتان بر اساس ۱۰۰۰ دلار محاسبه می‌شود و نه ۱۰۰ دلار؛ اما نکته‌ی مهم این است که ریسک ضرر هم به همان نسبت افزایش می‌یابد.

اهرم در اصل ابزاری دو لبه محسوب می‌شود. همان‌طور که می‌تواند سودهای بزرگ‌تری فراهم کند، در صورت تحلیل اشتباه می‌تواند باعث از دست رفتن کل سرمایه‌ی اولیه‌ (اصطلاحاً لیکویید شدن) شود؛ بنابراین استفاده از اهرم‌های بالا برای مبتدی‌ها توصیه نمی‌شود.

در معاملات فیوچرز، شما می‌توانید در دو جهت بازار معامله کنید:

• لانگ (Long): زمانی‌ که فکر می‌کنید قیمت رمزارز مورد نظرتان مثل بیت‌کوین بالا می‌رود. در این حالت، رمزارز را در قیمت پایین «می‌خرید» و در قیمت بالاتر «می‌فروشید». اگر تحلیل شما درست باشد، سود خواهید کرد.

• شورت (Short): حالتی است که پیش‌بینی می‌کنید قیمت رمزارز مورد نظر کاهش پیدا می‌کند. در اینجا رمزارز را در قیمت بالا «به‌صورت قرضی می‌فروشید» و در قیمت پایین‌تر دوباره «می‌خرید» تا قرض را پس بدهید و از تفاوت قیمت سود به‌دست آورید.

قابلیت معامله‌ی شورت و لانگ به کاربران اجازه می‌دهد که حتی در بازار نزولی هم فرصت کسب درآمد داشته باشند و این ویژگی در معاملات اسپات (Spot) امکان‌پذیر نیست.

برای اینکه بدانید لیکوئید شدن چیست​، باید با اصطلاح لیکوئیدیشن (Liquidation) آشنا شوید. این اصطلاح به‌طور سنتی برای توصیف تبدیل دارایی‌ها به وجه نقد به‌کار می‌رود، اما در دنیای معاملات فیوچرز رمزارز، لیکوئید شدن پدیده‌ای است که معامله‌گران باید به هر طریقی از آن اجتناب کنند.

فرایند لیکوئید شدن ارز دیجیتال به‌صورت خودکار و بدون دخالت معامله‌گر انجام می‌شود و زمانی اتفاق می‌افتد که ارزش دارایی او از سطوح مشخصی پایین‌تر برود.

سرعت لیکوئید شدن به میزان اهرم استفاده‌شده در معامله بستگی دارد؛ این اتفاق می‌تواند آرام یا بسیار سریع رخ دهد.

فرایند لیکوئیدیشن اجباری زمانی اتفاق می‌افتد که معامله‌گر دیگر نتواند الزامات مارجین (Margin Requirements) موقعیت دارای اهرم خود را برآورده کند.

برای پاسخ به این سؤال که لیکوئید شدن تریدر چیست​، فرض کنیم شما پوزیشن خرید (Long) روی جفت BTC/USDT باز کرده‌اید و موجودی حسابتان ۱۰۰ دلار است. با استفاده از اهرم ۲۰ برابری (20x)، وارد معامله‌ای به ارزش ۲۰۰۰ دلار می‌شوید. اکنون اگر قیمت بیت‌کوین فقط ۵ درصد کاهش پیدا کند، کل موجودی حساب شما از بین خواهد رفت، زیرا دیگر توانایی پاسخگویی به درخواست مارجین کال را نخواهید داشت. این همان چیزی است که در معاملات فیوچرز تحت عنوان لیکوئید شدن شناخته می‌شود.

اگرچه مثال فوق ساده بود، اما درک محدودیت‌های شخصی و میزان ضرری که مایل به پذیرش آن هستید، اهمیت بالایی دارد. فقط با داشتن این آگاهی می‌توانید مقدار مناسب اهرم را برای معاملات خود انتخاب کنید.

کاملاً ضروری است که بدانید لیکوئید در ارز دیجیتال چیست​ و تأثیر استفاده از اهرم را به‌خوبی درک کنید. فقط در این شرایط متوجه می‌شوید ابزار اهرم چه زمانی می‌تواند شانس موفقیت معامله‌ی شما را به‌شدت کاهش یا افزایش دهد.

برای ایمن ماندن در معاملات، باید قبل از ورود به هر معامله برنامه‌ی مشخصی با خروج‌های از پیش تعیین‌شده داشته باشید.

استراتژی‌های مختلفی برای کاهش ریسک وجود دارد؛ اما رعایت نکات زیر می‌تواند به‌طور مستقیم از لیکوئید شدن جلوگیری کند:

بدیهی‌ترین راه برای جلوگیری از لیکوئید شدن، استفاده از ابزار استاپ لاس است. استاپ لاس ابزاری است که تقریباً در تمامی صرافی‌های خارجی و بهترین صرافی ارز دیجیتال ایرانی ارائه می‌شود و به معامله‌گران اجازه می‌دهد که قیمت مشخصی برای خروج خودکار از معامله تعیین کنند. با ابزار مذکور به صرافی اعلام می‌کنید در صورتی که قیمت دارایی به سطح مورد نظر برسد، معامله به‌صورت خودکار بسته می‌شود.

ترکیب استفاده از استاپ لاس با یک ماشین حساب لیکوئیدیشن (Liquidation Calculator) می‌تواند حساب شما را در برابر ضررهای سنگین و به‌ویژه لیکوئید شدن محافظت کند.

با استفاده از استاپ لاس امکان دارد همچنان بخشی از سرمایه‌ی خود را از دست بدهید، اما این ابزار اجازه نمی‌دهد کل سرمایه‌ی شما در یک معامله از بین برود و به‌اصطلاح لیکوئید شود. توجه داشته باشید لیکوئیدشدن معمولاً کارمزدهای زیادی هم دارد که میزان آن در صرافی‌ها تفاوت دارد. البته برخی بهترین ولت های ارز دیجیتال نیز امکان انجام معاملات فیوچرز ازطریق صرافی‌های غیر متمرکز را فراهم کرده‌اند و کارمزد لیکوئید شدن در آن‌ها نسبت‌ به صرافی‌های متمرکز کمی بیشتر است.

توجه داشته باشید امکان انجام معاملات اهرم‌دار به‌طور مستقیم ازطریق کیف پول دیجیتال سخت افزاری نیز وجود دارد اما پیشنهاد می‌شود از انجام این‌ کار خودداری کنید. چه کسی دوست دارد در یک معامله ضرر کند و بابت آن جریمه هم بپردازد؟ با استفاده از استاپ لاس، می‌توانید به‌راحتی جلوی چنین اتفاق ناخوشایندی را بگیرید.

اهرم نقش بسیار مهمی در دوام معامله ایفا می‌کند. اگرچه استفاده از اهرم‌های بزرگ می‌تواند وسوسه‌کننده باشد، درعین‌حال می‌تواند میزان ضررهای شما را نیز چند برابر کند.

همان‌طور که در مثال قبلی مشاهده کردید، اهرم بالا می‌تواند حتی با تغییر کوچک قیمتی، ضررهای سنگینی به معامله‌گر وارد کند. بنابراین، استفاده از اهرم‌های پایین‌تر به شما کمک می‌کند در بازار پرنوسان رمزارزها با امنیت و آرامش بیشتری معامله کنید.

یکی دیگر از راهکارهایی که معامله‌گران می‌توانند به کار بگیرند، نظارت بر نسبت مارجین (Margin Ratio) است. زمانی که نسبت مارجین به ۱۰۰ درصد برسد، موقعیت معاملاتی شما لیکوئید خواهد شد.

برای جلوگیری از لیکوئید شدن، معامله‌گران می‌توانند با افزودن سرمایه‌ی بیشتر به معامله‌ی خود، نسبت مارجین را بهبود بخشند. این‌ کار در عمل باعث کاهش اهرم و سایز معامله می‌شود. روش مذکور شبیه به زنده‌ نگه داشتن معامله در شرایطی است که روند بازار برخلاف موقعیت شما حرکت می‌کند.

افزودن مارجین بیشتر یا کاهش اهرم در طول معامله، مثل این است که از ابتدا با اهرم پایین‌تری وارد معامله شده باشید. با این تفاوت که نظارت و مدیریت نسبت مارجین روشی پویا و مداوم در بازه‌های زمانی بلندمدت محسوب می‌شود.

صرافی‌های رمزارز معمولاً قبل‌ از تأیید بازکردن معامله‌ی اهرم‌دار، به شما نشان می‌دهند که در صورت رسیدن قیمت به چه سطحی، کل پولی که در آن معامله وارد کرده‌اید، لیکوئید خواهد شد و به‌ بیان دیگر از بین خواهد رفت. برای نمونه اگر در یک معامله‌ی لانگ، ۱۰۰ دلار بیت کوین با قیمت ۵۰ هزار دلار و ضریب ۱۰ خریده باشید، صرافی به شما نشان می‌دهد در صورت رسیدن قیمت به ۴۵ هزار دلار، کل پول شما از بین خواهد رفت و لیکوئید خواهد شد.

لیکوئید شدن یکی از واژه‌های ترسناکی است که هر معامله‌گری ترجیح می‌دهد هیچ‌گاه با آن روبه‌رو نشود. خبر خوب اینکه معامله‌گران ابزارها و استراتژی‌های متعددی در اختیار دارند تا از لیکوئید شدن جلوگیری کنند. از دستور استاپ لاس گرفته تا نظارت دقیق بر نسبت مارجین، روش‌های مختلفی وجود دارند که می‌توانند ریسک معاملات فیوچرز را به شکل قابل‌ توجهی کاهش دهند.