مذاکرات ایران و آمریکا در حالی در جریان است که نیروهای تندرو طرفدار جمهوری اسلامی ایران، از این مذاکرات و احتمال توافق بین ایران و آمریکا ناراضی‌اند اما فضای سیاسی در ایران به گونه‌ای است که امکان چندانی برای اظهار مخالفت صریح با مذاکرات فعلی را ندارند.
آگهیعلی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، در آخرین اظهار نظرش درباره مذاکره با دولت ترامپ، توافق احتمالی را به صلح امام دوم شیعیان (حسن بن علی) تشبیه کرد و آن را امری موقت دانست. برخی از ناظران سیاسی، این حرف رهبر ایران را به معنای عدم اعتقاد وی به چرخش استراتژیک سیاست خارجی جمهوری اسلامی دانستند، ولی برخی دیگر هدف علی خامنه‌ای از تاکتیکی و موقت دانستن صلح امام حسن را کاستن از نارضایتی تندروهای طرفدارش در داخل ایران دانستند.
اما علی‌اکبر گرجی، استاد حقوق عمومی دانشگاه شهید بهشتی و حقوقدان نزدیک به دولت روحانی، در پاسخ به سوال یورونیوز درباره مذاکرات و آینده رابطه ایران و آمریکا، بر ضرورت تحول اساسی سیاست خارجی ایران تاکید می‌کند و «سیاست دشمن‌خویی» را مغایر با «فرهنگ ایرانی» و عامل بازماندن ایران از «قافله توسعه جهانی» می‌داند.
مشروح این گفتگو را بخوانید:
یورونیوز: به نظر شما، دشمنی با آمریکا چقدر در جامعه ایران ریشه‌دار است؟ آیا این دشمن‌تراشی و دشمن ستیزی در جامعه ایران، ریشه فرهنگی دارد یا تنها یک القاء ایدئولوژیک است؟
علی‌اکبر گرجی: «پیرامون روابط ایران و آمریکا، چند نکته را می‌توانم بیان کنم. اول اینکه، خصومت بین این دو کشور ناشی از یک سری دلایل و علل تاریخی است. سال ۱۳۵۷ مردم ایران علیه نظام سیاسی خودشان شوریدند و پس از پیروزی بر آن نظام احساس می‌کردند که آمریکا با انقلاب آن‌ها همراه نیست.
البته متاسفانه در این میان، سمپاشی‌های جریان‌های چپ و هواداران شوروی سابق هم به گمانم در به‌هم‌زدن روابط ایران با آمریکا و جهان غرب، نقش رذیلانه‌ای را ایفا کردند.
نقش رذیلانه هم این بود که مفاهیم امپریالیسم‌ستیزی و استکبارستیزی را در ایران باب کردند و صنف حاکم یعنی روحانیت هم این مفهوم را گرفت و رنگ و لعاب دینی به آن داد و این مفاهیم ستیزه‌جویانه را حتی وارد قوانین خودش هم کرد. در حالی که ما ایرانی‌ها ملت "دوستی" هستیم.
اگر شما فرهنگ ناب ایرانی را بکاوید، بعید می‌دانم بتوانید سیاست دشمن‌خویی را از این فرهنگ استخراج کنید.»
یورونیوز: به طور مشخص‌تر، در فرهنگ نابی که شما به آن اشاره کردید، چه فاکتورها و اصولی وجود داشته که آن را با سیاست دشمن‌خویی تبلیغ شده در عرصه سیاسی ناهم‌خوان می‌دانید؟
علی‌اکبر گرجی: «حکیم بزرگ ایرانی، سعدی، بارها انسان‌ها را دعوت به دوستی کرده و این جمله‌اش معروفش را که «هزار دوست کم است و یک دشمن بسیار»، ما همیشه باید آویزه گوش‌مان قرار دهیم و به خودمان نهیب بزنیم که در وضعیت کنونی چقدر به این سیاست عمل کرده‌ایم؟
حکیم بزرگ ایرانی، سعدی، بارها انسان‌ها را دعوت به دوستی کرده و این جمله‌اش معروفش را که «هزار دوست کم است و یک دشمن بسیار»، ما همیشه باید آویزه گوش‌مان قرار دهیم و به خودمان نهیب بزنیم که در وضعیت کنونی چقدر به این سیاست عمل کرده‌ایم؟
ما چه سیاست غلطی را طراحی و اجرا کردیم که الان نه در منطقه نه در دنیا، حتی یک دوست واقعی برای کشور خودمان باقی نگذاشته‌ایم؟
چرا ما باید به این سیاست غیرسازنده و پر از خسارت روی بیاوریم و بعد از حدودا پنج دهه، حتی شجاعت بازنگری در این سیاست غلط و ضد منافع ملی و ضد فرهنگ ایرانی را هم نداشته باشیم؟
حافظ به ما می‌گوید درخت دوستی بنشان که کام دل به بار آرد/ نهال دشمنی بر کن که رنج بی‌شمار آرد.
آگهیشما باید سیاست خارجی خودت را بر اساس دوستی و رفاقت با همه کشورهای دنیا طراحی و اجرا کنی تا کام دل همه ایرانیان شاد شود. کامروایی یک ملت به گمان من در کنار گذاشتن خصومت و دشمنی است.»
یورونیوز: آیا این رویکرد و راهبرد، حتی در مورد نوع رابطه جمهوری اسلامی با اسرائیل هم قابل تعمیم است؟
علی‌اکبر گرجی: «بله، ما وقتی انسان‌های مظلوم و ستمدیده را می‌بینیم، ناراحت می‌شویم. بدا به حال آن دولتی که ستمگری و نسل‌کشی می‌کند؛ اما همین که ما مرتکب ظلم نشویم، گام بزرگی در رعایت اخلاق است. حمایت از مظلوم هرگز به معنای درافتادن با دنیا نیست.
آگهیما باید اسرائیل و فلسطین [فلسطینی‌ها] را دعوت کنیم به کنار گذاشتن سیاست ستیزه‌جویی؛ چراکه هیچ یک از این دو هرگز نمی‌تواند دیگری را نابود کند.
بنابراین راهی جز همزیستی مسالمت‌آمیز فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌ها و اتخاذ سیاست دو دولتی وجود ندارد.
افکار عمومی دنیا با نسل‌کشی اسرائیل همراه نیست و این برای آینده اسرائیل خوب نیست. به همین دلیل است که ما ایران را هم دعوت می‌کنیم که سیاست دشمنی با تمام ملل دنیا را کنار بگذارد و در مسئله فلسطین [فلسطینی‌ها] و اسرائیل تلاش کند برای برپایی دولت مستقل فلسطینی در کنار دولت مستقل اسرائیلی.
به نظرم این راه، صلح را به منطقه بازمی‌گرداند. اگر جمهوری اسلامی ایران این تغییر را در راهبرد سیاسی خودش بدهد، به گمان من بسیاری از مشکلات واقعا حل خواهد شد.»
آگهییورونیوز فارسی را در ایکس دنبال کنید
یورونیوز: اما در مورد آمریکا گروهی بر دلایل و علل تاریخی دشمنی تاکید می‌کنند و باور دارند که این دشمنی ذاتی و ابدی است؛ آیا این دلایل و علل ریشه‌دارتر از خصومت آمریکا و ویتنام، آمریکا و ژاپن یا آلمان و کشورهای اروپایی است؟
علی‌اکبر گرجی: «مشکل اصلی ما با آمریکا، یک مشکل ذاتی ابدی نیست. چرا فکر می‌کنیم که با کشور متمدنی مثل آمریکا همیشه باید سر دشمنی داشته باشیم؟
ما ایرانی‌ها در طول تاریخ ملت صلح و دوستی بوده‌ایم و در سده‌های اخیر به هیچ کشوری حمله نکرده‌ایم.
آگهیخصومتهای کنونی بین ایران و آمریکا هم عمدتا ساختگی و بی‌مبنا بوده است. اینکه آمریکایی‌ها یک مقام نظامی ما را ترور کردند، کار زشت و نادرستی بود اما این دلیل نمی‌شود که ایران و آمریکا باید تا ابد در وضعیتی خصمانه باشند.
ایران باید با در مواجهه با آمریکا و کشورهای اروپایی و چین و حتی روسیه و به ویژه تمام کشورهای این منطقه، درخت دوستی را بنشاند و نهال دشمنی را بر کند که این دشمنی، در حال تبدیل کردن این منطقه غرب آسیا به یک لجنزار و باتلاقی است که نه برای جهان خوب است نه برای خود مردم منطقه. به نظرم برخی از کشورهای منطقه هم متوجه این داستان شده‌اند.
بنابراین امیدوارم که زمامداران ایران و آمریکا واقعا صادقانه برای رسیدن به یک صلح شرافتمندانه بکوشند. اگرچه ایران و آمریکا الان در وضعیت جنگی نیستند، ولی در وضعیت دوستی بین دو دولت هم قرار ندارند.
به همین دلیل من از کلمه "صلح" استفاده می‌کنم و امیدوارم که آمریکایی‌ها هم یاد بگیرند با ملت‌های دیگر دوستانه‌تر برخورد کنند.
آگهیما ایرانی‌ها با کسی که ما را تهدید کند، "غیرتی" برخورد می‌کنیم و اساسا زیر بار تهدید علیه منافع ملی خودمان نمی‌رویم.
از یکسو آمریکایی‌ها باید این نکته را درک کنند، از سوی دیگر ایران برای اینکه از قافله توسعه جهانی عقب نیفتد، الزاما و حتما باید سیاست دشمن‌خویی را کنار بگذارد.»